در این نوشتار اقداماتی که تغییر کاربری اراضی کشاورزی محسوب نمی شوند و استثنائات تغییر کاربری اراضی زراعی و باغ ها هستند مورد بررسی قرار گرفته اند به همین منظور ابتدا به تعریف اراضی کشاورزی و مفهوم تغییر کاربری می پردازیم.

تعریف اراضی کشاورزی

اراضی کشاورزی عبارتند از اراضی تحت کشت، آیش و باغات اعم از آبی و دیم و دایر و بایری که سابقه بهره برداری داشته باشند.

فعالیت‌های موضوع ماده۴ قانون حفظ کاربری مانند احداث گلخانه، دامداری، مرغداری، پرورش ماهی و... در روستاهای فاقد طرح هادی در حکم اراضی زراعی و باغی هستند. به‌عبارتی‌دیگر اراضی کشاورزی که اقدامات فوق در آنها انجام شده باشد حتی اگر فقط به امور فوق اختصاص داده شده باشند و در عمل کشت و آیشی در آنها وجود نداشته باشد باز هم زمین کشاورزی یا زراعی محسوب می شوند.

تغییر کاربری چیست؟

تعریف تغییر کاربری این است که مالک ملک به دلیل ایجاد منافع بهتر نسبت به استفاده از ملک، خارج از نوعیت مجاز آن اقدام کند. به عنوان مثال زمین زراعی را تبدیل به مسکونی‌ کند؛ قانونگذار برای حفاظت از باغ‌ها و زمین‌های زراعتی و جلوگیری از تبدیل آن‌ها به اماکن مسکونی یا غیر آن، قوانینی را وضع کرده و با جرم انگاری این عمل، سعی کرده است تا از تغییر کاربری اراضی جلوگیری کند.

نکته و ادامه نوشتار:

در بخش پرسش و پاسخ سامانه «آنی‌مشاور» صدها پرسش و پاسخ حقوقی کاربردی مرتبط با این نوشتار که سوال شما عزیزان بوده و کارشناسان ما به آن پاسخ داده‌اند را آورده‌ایم و‌ چه بسا پاسخی برای پرسش خود در میان آنها پیدا کنید. امکان جستجو در بین پرسش و پاسخ‌ها را نیز دارید. برای مراجعه به بخش پرسش و پاسخ روی پیوند زیر بزنید:

https://animoshaver.ir/question

مجازات تغییر کاربری اراضی کشاورزی بدون مجوز قانونی

هر گونه تغییر کاربری اراضی زراعی و باغ ها که بدون تجویز کمیسیون موضوع تبصره یک ماده یک قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها انجام گیرد مشمول مجازات بوده و  ممنوع می باشد.

کلیه مالکان یا متصرفان اراضی زراعی و باغهای موضوع این قانون که به صورت غیرمجاز و بدون اخذ مجوز از کمیسیون موضوع تبصره(۱)‌ماده(۱) قانون اصلاح قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها اقدام به تغییر کاربری نمایند، علاوه بر قلع و قمع بنا، به پرداخت جزای نقدی از یک تا سه برابر بهای اراضی زراعی و باغها به قیمت روز زمین با کاربری جدید که مورد نظر متخلف بوده‌است و در صورت تکرار جرم به حداکثر جزای نقدی و حبس از یک ماه تا شش‌ماه محکوم خواهندشد.

استثنائات تغییر کاربری اراضی زراعی و باغ ها

اقدامات زیر تغییر کاربری اراضی کشاورزی محسوب نمی شوند

۱- احداث گلخانه‌ها،‌ دامداریها، مرغداریها، پرورش ماهی و سایر تولیدات کشاورزی و کارگاههای صنایع تکمیلی و غذایی در روستاها بهینه‌کردن تولیدات بخش کشاورزی بوده و تغییر کاربری محسوب نمی‌شوند. موارد مذکور از شمول این ماده مستثنی بوده و با رعایت ضوابط زیست‌محیطی با موافقت سازمان‌های جهاد کشاورزی استانها بلامانع می‌باشد.

(تبصره 4 ماده یک قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها)

۲-« اراضی داخل محدوده قانونی روستاهای دارای طرح هادی، مشمول ضوابط طرح هادی بوده و از کلیه ضوابط مقرر در این قانون مستثنی می‌باشند.»

(تبصره 5 ماده یک قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها)

۳- تغییر کاربری اراضی زراعی و باغ ها قبل از تصویب قانون حفظ کاربری، با توجه به اینکه اثر قانون نسبت به آینده است و در قانون حفظ کاربری نیز ضمانت اجراهای این قانون به گذشته عطف نشده اند بنابراین هر گونه تغییر کاربری اراضی زراعی و باغ ها که پیش از تصویب و لازم الاجرا شدن قانون مذکور انجام شده باشند، مشمول ضمانت اجراهای کیفری مورد تصریح در قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها نمی شوند.

۴-اراضی زراعی و باغ های واقع در محدوده شهرها و شهرک ها مشمول قانون مذکور نیستند و قوانین و مقرراتی مانند مقررات و ضوابط طرح تفصیلی شهرها بر آنها حاکم می باشد.

مرجع تشخیص موارد ضروری تغییر کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها

مطابق ماده ۵ قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، تعیین و تغییر کاربری املاک واقع در محدوده شهری بر عهده کمیسیون مقرر در این ماده است، اما براساس تبصره ۲ ماده 1 قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها مرجع تشخیص اراضی زراعی و باغ‌ها، وزارت جهاد کشاورزی است.

همچنین براساس تبصره ماده 1 این قانون، تشخیص موارد ضروری تغییر کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها در هر استان به عهده کمیسیونی مرکب از رئیس سازمان جهاد کشاورزی، مدیر امور اراضی، رئیس سازمان مسکن و شهرسازی، مدیرکل حفاظت محیط زیست آن استان و یک نفر نماینده استاندار است که به ریاست سازمان جهاد کشاورزی تشکیل می‌شود. این کمیسیون به "کمیسیون تبصره یک ماده یک قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها" معروف است.

مرجع حل اختلاف در تعیین مصادیق تغییر کاربری اراضی زراعی و باغی

لازم به ذکر است که در صورت بروز اختلاف در تعیین مصادیق تغییر کاربری اراضی زراعی و باغی یا وجود ابهام در این مورد براساس تبصره یک ماده یک دستورالعمل تعیین مصادیق تغییر کاربری غیرمجاز، موضوع ماده ۱۰ قانون اصلاح قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها و همچنین وفق ماده ۱۱ تصویب نامه شماره ۵۹۸۷۹/ ت ۳۷۱۱۰ ه مورخ ۱۳۸۶/۴/۱۹ هیئت وزیران، تشخیص سایر مصادیق تغییر کاربری غیرمجاز غیر از مصادیق موضوع ماده یک دستورالعمل، حل اختلاف به عهده سازمان امور اراضی کشور بوده و سازمان جهاد کشاورزی استان موظف است در صورت ابهام، نظریه سازمان مذکور را استعلام و براساس آن عمل کند.

شرایط تغییر کاربری برای احداث محل سکونت در زمین های کشاورزی

براساس تبصره یک ماده ۲ قانون حفظ اراضی زراعی و باغ‌ها، تغییر کاربری اینگونه اراضی برای سکونت شخصی صاحبان زمین تا ۵۰۰ مترمربع فقط برای یکبار امکان پذیر است و تغییر کاربری محسوب نمی شود.

البته این اقدام هم نیاز به اخذ مجوز از کمیسیون موضوع تبصره ۱ ماده ۱ قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغها دارد.