بعد از فوت هر شخصی حقوق مالی او به خویشاوندان نسبی و سببی او به ارث می رسد.

مطابق قانون و شرع اسلام سهم الارث هریک از ورثه متوفی مشخص شده است که مطابق آن اموال به جا مانده از متوفی میان ورثه تقسیم می شود.

اما ممکن است در بین وراث همه ورثه عاقل و بالغ نباشند و بین آنها شخص محجور یا غایب وجود داشته باشد که تقسیم ارث در خصوص این اشخاص دارای احکام متفاوتی است که در این نوشتار به بررسی آنها می پردازیم.

ماده ۳۱۳ قانون امور حسبی 

در صورتی که تمام ورثه و اشخاصی که در ترکه شرکت دارند حاضر و رشید باشند به هر نحوی که بخواهند می‌توانند ترکه را مابین خود‌ تقسیم نمایند لیکن اگر مابین آنها محجور یا غایبی باشد تقسیم ترکه توسط نمایندگان آنها در دادگاه به عمل می‌آید.

شرایط تقسیم ارث

در صورتی که اختلاف و دعوایی در خصوص تقسیم ترکه بین وراث متوفی وجود نداشته باشد و در بین آنها شخص محجور و غایبی هم نباشد وراث می توانند در خصوص چگونگی تقسیم ارث میان خود تصمیم بگیرند و بدون نیاز به مراجعه به دادگاه و درخواست تقسیم ارث از دادگاه ، ارثشان را تقسیم کنند.

اما در مواردی لازم است رسیدگی قضایی در دادگاه برای تقسیم ارث انجام شود.

در صورت تعدد ورثه و عدم توافق بر چگونگی تقسیم ارث هر یک از آنها می‌توانند از دادگاه درخواست تقسیم سهم خود را از سهم سایر ورثه بخواهند. ولی اگر بین ورثه شخص محجور و یا غایبی وجود داشته باشد برای تقسیم ارث شرایط خاصی لازم است که باید رعایت شود.

تقسیم ارث از طریق دادگاه

مواردی هست که با وجود آنها لازم است وراث برای تقسیم ارث از دادگاه درخواست رسیدگی نمایند و بدون مراجعه به دادگاه و رسیدگی قضایی تقسیم ارث باطل است.

نکته و ادامه نوشتار:

در بخش پرسش و پاسخ سامانه «آنی‌مشاور» صدها پرسش و پاسخ حقوقی کاربردی درباره ارث که مورد سوال شما عزیزان بوده و کارشناسان ما به آن پاسخ داده‌اند را آورده‌ایم و‌ چه بسا پاسخی برای پرسش خود در میان آنها پیدا کنید. امکان جستجو در بین پرسش و پاسخ‌ها را نیز دارید. برای مراجعه به بخش پرسش و پاسخ روی پیوند زیر بزنید:

https://animoshaver.ir/question

موارد الزامی مراجعه به دادگاه جهت تقسیم ارث

۱- در صورتی که یکی از وراث محجور باشد

۲- در صورتی که یکی از وراث غایب باشد

۳- در صورتی که بین وراث در مورد چگونگی تقسیم ارث اختلاف وجود داشته باشد.

تقسیم ارث غایب

بر اساس ماده ۱۰۱۱ قانون مدنی :

غایب مفقودالاثر کسی است که از غیبت او مدت بالنسبه مدیدی گذشته و از او به هیچ وجه خبری نباشد.

ممکن است که در بین ورثه متوفی ، یک غایب مفقود الاثر هم وجود داشته باشد . در این صورت غیبت او مانع از تقسیم ارث نیست و موجب محروم شدن او از ارث هم نخواهد شد.

زیرا این وضعیت یعنی عدم تقسیم ارث به دلیل غایب بودن یکی از ورثه، به زیان سایر وراث است تعیین سهم غایب هم برای او ضرری نخواهد داشت.

به همین دلیل قانون مدنی در خصوص سهم الارث غایب مفقود الاثر چنین مقرر کرده است :

 اگر بین وراث غایب مفقود الاثری وجود داشته باشد ، سهم او کنار گذاشته می شود تا حال او معلوم شود . در صورتی که متحقق گردد قبل از مورث مرده است ، حصه او به سایر وراث بر می گردد و الا به خود او یا به ورثه او می رسد .

بنابراین بر اساس این ماده سهم الارث غایب مفقود الاثر تا مشخص شدن وضعیت او کنار گذاشته می شود.

اگر معلوم شود که شخص غایب پیش از مورث فوت کرده بوده ، سهمی به او نمی رسد زیرا یکی از شرایط ارث بردن ، آن است که وارث حین فوت مورثش زنده بوده باشند.

اما اگر مشخص شود که او بعد از فوت مورث فوت کرده است ، ارث به وی تعلق می گیرد.

اما چون خودش هم فوت کرده سهم الارث او به وراث خودش خواهد رسید . اگر هم زنده بازگردد که باید مقدار سهم الارثش را به خود او بدهند.

اداره اموال غایب

در صورتی که غایب تکلیف اداره اموال خود را تعیین نکرده باشد و کسی هم نباشد که قانونا متصدی امور او باشد ، سهم الارث غایب مانند سایر اموال او به شخص امینی که دادگاه تعیین می کند سپرده می شود تا آن را برای غایب حفظ و نگهداری کند .

تقسیم ارث محجور

مطابق ماده ۱۲۰۷ قانون مدنی، محجورین عبارتند از:

۱-صغار (اشخاصی که بالغ نیستند)

۲-اشخاص سفیه یا غیر رشید

۴-مجانین

محجورین با توجه به شرایط خاصی که دارند صلاحیت تصمیم گیری در امور مالی شان را ندارند. به همین دلیل در صورتیکه هر یک از محجورین به عنوان ورثه از شخص متوفی ارث ببرند، تقسیم اموال باید با حضور ولی یا قیم انجام شود‌.

تقسیم ارث درباره املاک و ساختمان‌های دارای سند

اگر ملک و ساختمان دارای سابقه ثبتی و سند، به طریق ارث به وراث متوفی منتقل شود برابر مواد ۳۰۰ و ۳۱۶ قانون امور حسبی و رأی وحدت رویه شماره ۷۱۹ مورخ ۱۳۹۰/۰۲/۲۰ هیأت عمومی دیوان عالی کشور، اگر ورثه برای چگونگی تقسیم ارث، توافق نداشته باشند یا در بین ورثه شخصی باشد که عاقل و بالغ نیست در این حالت هم، رسیدگی به دعوا و اختلافات تقسیم ارث، نیازمند رسیدگی قضائی در دادگاه است.

لزوم اخذ گواهی انحصار وراثت برای تقسیم ارث

اولین اقدام لازم برای تقسیم ارث درخواست صدور و دریافت گواهی حصر وراثت است هدف اصلی از دریافت این گواهی مشخص شدن وراث است و مرجع صدور آن شورای حل اختلاف محل آخرین اقامتگاه متوفی می باشد هر یک از ورثه یا همه آنها می توانند برای درخواست صدور آن اقدام نمایند.

در صورتی که وراث در گواهی انحصار وراثت مشخص شدند و معلوم شد که بین آنها شخص محجور یا غایبی وجود دارد که ولی یا قیم یا امین ندارد قبل از تعیین تکلیف در خصوص تقسیم ترکه و پرداخت بدهی ها و دیون متوفی و اقدام برای تقسیم ارث ابتدا باید از دادگاه برای شخص محجور درخواست نصب قیم و برای شخص غایب درخواست تعیین امین کرد.

توصیه می کنیم نوشتار سازش نامه تقسیم ارث را نیز مطالعه بفرمایید.