رشوه در لغت و در اصلاح حقوقی، مجازات رشوه دهنده و رشوه گیرنده، رشوه از نظر اسلام و از نظر حقوق ایران در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته است.

رشوه در لغت

رشوه در لغت به معنی پاره و مزد است رشوه یعنی آنچه که به کسی بدهند تا کارسازی به ناحق کند در زمان قدیم نیز به آن پاره می گفتند و با ارتشا باج لاج و پاره خواری مترادف می باشد.

در تعریف رشوه می توان گفت آنچه برای باطل نمودن حق یا حق نمودن باطل داده می شود.

رشوه از نظر اسلام و از نظر حقوق ایران

از نظر فقهی اخذ رشوه و اعطای آن حرام است حرمت رشوه از ضروریات فقه و اسلام می باشد از نظر حقوقی رشوه به معنی مال یا وجهی است که از طرف ماموران دولتی به سبب انجام دادن یا ندادن کاری که مربوط به سازمان دولتی است گرفته می شود.

عنصر مادی تحقق جرم رشوه 

قبول کردن یا دادن وجه یا مال یا سند پرداخت وجه به صورت مستقیم یا غیر مستقیم و یا انجام معامله ای با مبلغ غیر واقعی می باشد.

شرایط تحقق جرم رشوه (رشا و ارتشا)

به کسی که رشوه می دهد راشی و به کسی که رشوه می گیرد مرتشی می گویند.

در تحقق جرم رشوه احراز سمت راشی اهمیت زیادی دارد یعنی راشی باید از کارکنان دولت باشد نه فردی عادی و شاغل در مشاغل غیر دولتی در غیر این صورت عنوان اخذ مال برای انجام عمل غیرقانونی می تواند کلاهبرداری یا اخاذی باشد.

بعد از احراز سمت راشی باید توجه داشت که انجام یا عدم انجام کار مورد نظر باید مربوط به وظایف سازمانی رشوه گیرنده باشد نه کاری که مرتبط با شغل رشوه گیرنده نیست.

در تحقق جرم ارتشا باید دقت کرد که موضوع ارتشا باید جنبه مالی داشته باشد همچنین حتما لازم نیست که اخذ مال قبل از انجام عمل مرتشی باشد حتی ممکن است طبق توافقی که بین طرفین صورت گرفته وجه یا مال بعد از انجام کار اخذ شود.

لازم به ذکر است که در جرم ارتشا همین که توافق بین طرفین مبنی بر انجام یا عدم انجام عمل غیر قانونی در مقابل گرفتن وجه یا مالی حاصل شد جرم تحقق یافته و حتی ممکن است رشوه گیرنده موفق به انجام کار مورد توافق نگردد لذا در هر صورت طرفین محکوم به مجازات رشوه می‌گردند حتی اگر نتیجه مورد توافق حاصل نشود. پس رشوه از جرایم مطلق بوده و وقوع آن منوط به تحقق نتیجه نیست.

مطابق ماده ۵۹۲ قانون تعزیرات برای تحقق ارتشا مرتکب باید از روی عمد و اختیار مالی را از دیگری گرفته باشد و نسبت به موضوع جرم و عمل مجرمانه آگاهی و علم داشته باشد. 

مجازات ارتشا

ماده ۳ قانون تشدید، مجازات‌های حبس، جزای نقدی، شلاق، انفصال از خدمت را تعیین کرده که میزان آن بستگی به قیمت مال ماخوذه و مرتبه مرتکب دارد. مطابق تبصره ۴ ماده ۳ قانون تشدید در صورتی که مبلغ رشوه بیش از دویست هزار ریال باشد، صدور قرار بازداشت به مدت یک‌ماه الزامی‌ است.

معافیت راشی از مجازات

در صورتی که رشوه برای حفظ حقوق حقه راشی بوده باشد و یا نامبرده در دادن رشوه مضطر و ناچار باشد از مجازات معاف می شود بنابراین اگر رشوه دهنده بعد از وقوع جرم خود اعتراف به جرم کند و از رشوه گیرنده شکایت کند و موارد مذکور در فوق را ثابت نماید از مجازات معاف شده و وجهی که پرداخته به او مسترد می شود.

یک نکته و ادامه نوشتار:

در بخش پرسش و پاسخ سامانه «آنی‌مشاور» صدها پرسش و پاسخ حقوقی کاربردی مرتبط با این نوشتار که مورد سوال شما عزیزان بوده و کارشناسان ما به آن پاسخ داده‌اند را آورده‌ایم و‌ چه بسا پاسخی برای پرسش خود در میان آنها پیدا کنید. امکان جستجو در بین پرسش و پاسخ‌ها را نیز دارید. 

برای مراجعه به بخش پرسش و پاسخ روی پیوند زیر بزنید:

https://animoshaver.ir/questio

مصادیق رشوه

۱- گرفتن وجوهی به غير از آنچه در قوانين و مقررات تعيين شده است.

۲- اخذ مالی بلاعوض يا به مقدار فاحش ارزانتر از قيمت معمول يا ظاهرا به قيمت معمولي و واقعا به مقدار فاحش كمتر از قيمت

۳- فروش مالی به مقدار فاحش گرانتر از قيمت به طور مستقيم يا غير مستقيم به ارباب رجوع بدون رعايت مقررات مربوط

۴- فراهم نمودن موجبات ارتشاء از قبيل مذاكره جلب موافقت يا وصول و ايصال وجه يا مال يا سند پرداخت وجه از ارباب رجوع

ه- اخذ يا قبول وجه يا مال يا سند پرداخت وجه يا تسليم مال از ارباب رجوع به طور مستقيم يا غيرمستقيم براي انجام دادن يا ندادن امری كه مربوط به دستگاه اجرایی مي باشد.

6 - اخذ هرگونه مال ديگري كه در عرف رشوه خواری تلقی می شود ،از جمله هرگونه ابراء يا اعطاء وام بدون رعايت ضوابط يا پذيرفتن تعهد يا مسئوليتی كه من غير حق صورت گرفته باشد و همچنين پاداش و قائل شدن تخفيف و مزيت خاص براي ارايه خدمات به اشخاص و اعمال هرگونه موافقت يا حمايتی خارج از ضوابط كه موجب بخشودگی يا تخفيف گردد.

مجازات رشوه برای داوران میزان و کارشناسان

مطابق ماده 589قانون مجازات اسلامی برای داوران، مميزان و کارشناسان چنانچه در مقابل اخذ وجه يا مال به نفع يکی از طرفين اظهارنظر يا اتخاذ تصميم نمايد به حبس از شش ماه تا دو سال يا مجازات نقدی از سه تا دوازده ميليون ريال محکوم و آنچه گرفته است به عنوان مجازات مودی به نفع دولت ضبط خواهد شد.

مجازات رشوه برای قضات

براساس ماده 591قانون مذکور، در صورتی که قاضی به واسطه ارتشاء حکم به مجازاتی شديدتر از مجازات مقرر در قانون داده باشند علاوه بر مجازات فوق حسب مورد به مجازات مقدار زائدی که مورد حکم واقع شده محکوم خواهند شد.

مجازات رشوه برای کارکنان نیروهای مسلح

براساس ماده 118 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح هر نظامی برای انجام يا خودداری از انجام امری كه از وظايف او يا يكی ديگر از كاركنان نيروهای مسلح است، وجه يا مال يا سند پرداخت وجه يا تسليم مالی را بلاعوض يا كمتر از قيمت معمول به هر عنوان قبول نمايد، اگر چه انجام يا خودداری از انجام امر بر خلاف قانون نباشد، در حكم رشوه گير محسوب می شود.

مجازات واسطه شدن برای رشوه دادن و رشوه گرفتن

کسی که با طرفین جرم درخصوص میزان وجه یا مال مورد رشوه و چگونگی انجام عمل یا عدم انجام عمل مجرمانه مربوط به ارتشا مذاکره کند و به گونه ای موجبات وقوع جرم را فراهم نماید مجرم بوده و محکوم به مجازات رشوه دهنده می شود.

توصیه می شود در صورتی که به عنوان راشی در حالت اضطرار برای گرفتن حق خود مجبور به دادن رشوه شدید قبل از هر اقدامی ابتدا با مشاور حقوقی دعاوی کیفری مشاوره داشته باشید تا راهکارهای قانونی و نکات کاربردی در خصوص وقوع جرم و نحوه اثبات بی گناهی و معاف شدن از مجازات را بدانید.

توصیه می کنیم نوشتار مرور زمان شکایت کیفری  را نیز مطالعه بفرمایید.

شما عزیزان می‌توانید برای انجام وکالت یا دریافت مشاوره حقوقی و یا سفارش تنظیم لایحه و دادخواست و دفاعیات حقوقی و دریافت دیگر خدمات حقوقی از مشاوران حقوقی، کارشناسان حقوقی و وکلای متخصص فعال در سامانه «آنی مشاور» از ساعت ۱۰ تا ۱۷ روزهای غیر‌تعطیل شنبه تا چهارشنبه با شماره‌ : 02188326049 و یا 09195663606 تماس حاصل فرمایید.

همچنین امکان دریافت مشاوره آنلاین حقوقی و دریافت برخی خدمات حقوقی آنلاین از طریق لینک زیر برای شما فراهم می‌باشد

http://app.animoshaver.ir