حق زارعانه عبارت است از یک حق مالی برای زارع که در اثر تلاش های او بر روی زمین دیگری، مرغوبیت و آبادانی ایجاد کرده باشد طوری که موجب تداوم مرغوبیت قبلی زمین گردد. به حق زارعانه، حق ریشه  یا حق السعی نیز گفته می شود.

هیات وزیران در تبصره ۱ از بند الف از ماده اول تصویب نامه ۱۳۴۱٫۱۱٫۱۸ راجع به قانون اصلاحات ارضی، حق زارعانه را اینگونه تعریف کرده است " حق زارعانه عبارت است از حق ریشه و بهای شخم و کود و ارزش زحماتی که زارع برای آباد کردن زمین متحمل شده است."

شرایط تعلق حق زارعانه یا حق ریشه به زارع

۱-زمین مزروعی باشد

۲-زارع در آن عمل زارعانه انجام دهد

۳-زراعت در زمین به صورت مستمر انجام گرفته باشد نه موقت.

پنج نکته مهم حقوقی درباره حق زارعانه

نکته اول:

حق زارعانه یک حق مالی است که در عرف زراعی، قابل تقویم و فروش می باشد، در تبصره ۲ ماده ۵ لایحه قانونی نحوه خرید اراضی و املاک برای اجرای برنامه های عمومی و عمرانی و نظامی دولت مصوب سال ۱۳۵۸حق زارعانه یک حق مالی با ارزش اقتصادی معرفی شده است.

نکته دوم:

برای مستحق شدن مزارع از حق زارعانه، پیش بینی و تعیین حق زارعانه برای زارع در قرارداد لازم نیست این حق در هر شرایطی به زارع تعلق می گیرد زیرا حق زارعانه از تعهد های فرعی است که بر عهده مالک می باشد و باید آن را پرداخت کند .برای ایجاد این حق، زارع باید وجود اذن (اجازه) مالک یا قرارداد بین خودش و مالک را اثبات کند.

نکته سوم:

زارع (متصرف) به استناد تصرفات طولانی مدتی که در زمین دیگری داشته نمی تواند مدعی مالکیت شود به عبارتی حق زارعانه حق مالکیت ایجاد نمی کند.

نکنه چهارم:

حق زارعانه صرفا در املاک مزروعی (مال غیرمنقول) ایجاد می شود و در مورد اموال منقول مصداقی ندارد.

نکته پنجم:

حق زارعانه یک حق تبعی است و به نسبت حق زارع بر منافع ملک ایجاد می شود پس اگر در اثر تلاش های زارع از ملک زراعی منفعتی حاصل نشود حق زارعانه برای زارع هم به وجود نمی آید.

توصیه می کنیم قبل از هر اقدامی در خصوص دعوای مطالبه حق زارعانه با مشاوران و وکلای متخصص در دعاوی اراضی در مجموعه آنی مشاور، مشاوره داشته باشید.

نکته و ادامه نوشتار:

در بخش پرسش و پاسخ سامانه «آنی‌مشاور» صدها پرسش و پاسخ حقوقی کاربردی مرتبط با این نوشتار که سوال شما عزیزان بوده و کارشناسان ما به آن پاسخ داده‌اند را آورده‌ایم و‌ چه بسا پاسخی برای پرسش خود در میان آنها پیدا کنید. امکان جستجو در بین پرسش و پاسخ‌ها را نیز دارید. برای مراجعه به بخش پرسش و پاسخ روی پیوند زیر بزنید:

https://animoshaver.ir/question

در این بخش به بیان نظرات حقوقدانان در یک نشست قضایی در خصوص حق زارعانه می پردازیم.

نظر هیئت عالی در نشست قضایی در مورد حق زارعانه

«حق زارعانه» از جمله حقوق شناخته شده عرفی است که در ماده ۳۱ آیین نامه قانون ثبت و قانون نحوه خرید اراضی و املاک برای اجرای برنامه‌های عمومی، عمرانی و نظارتی دولت و سایر مقررات موضوعه پیش‌بینی شده است که ناشی از عقود اجاره یا مزارعه یا مأذون بودن زارع در تصرف و غرس نهال یا بذر از طرف مالک می باشد.

نظر اتفاقی قضات در نشست قضایی

با توجه به ماده ۲۲۵ قانون مدنی و رأی اصداری شماره ۱ مورخ ۱۳۷۹٫۱٫۲۳ دیوان‌عالی کشور و همچنین اشاره به «حق زارعانه» در قوانین دیگری مثل ماده ۳۱ آیین‌نامه قانون ثبت و تبصره ۲ماده ۵ لایحه قانون نحوه خرید اراضی و املاک برای اجرای برنامه‌های عمومی و عمرانی ... و ماده ۴ لایحه قانونی طریقه رفع مشکلات پیش‌بینی شده در قوانین و مقررات اصلاحات ارضی و پذیرش حق زارعانه در عرف که باید در رسیدگی های مربوط، این حق پذیرفته شود.

چنان‌چه زمین زراعی به یکی از عقود اجاره یا مزارعه، جهت زراعت به دیگری واگذار گردد تحت شرایطی بعد از انقضای مدت، تخلیه آن منوط به تأدیه وجهی از سوی مالک به زارع خواهد بود و میزان آن بر اساس عواملی مانند طول مدت اجاره یا مزارعه، هزینه‌هایی که برای احیا و آبادانی زمین و نظایر آن توسط زارع انجام پذیرفته و حق ریشه و حق غرس اشجار با توجه به عرف محل تعیین می شود.

توصیه می کنیم نوشتار اراضی موات را نیز مطالعه بفرمایید.

شما عزیزان می‌توانید برای انجام وکالت یا دریافت مشاوره حقوقی و یا سفارش تنظیم لایحه و دادخواست و دفاعیات حقوقی و دریافت دیگر خدمات حقوقی از مشاوران، کارشناسان و وکلای متخصص در «آنی مشاور» از ساعت ۱۰ تا ۱۷ روزهای غیر‌تعطیل شنبه تا چهارشنبه با شماره‌ : 02188326049 و یا 09195663606 تماس حاصل فرمایید.

همچنین امکان دریافت مشاوره آنلاین حقوقی و دریافت برخی خدمات حقوقی از طریق لینک زیر برای شما فراهم می‌باشد.

http://app.animoshaver.ir