در این نوشتار با مفهوم و ماهیت تمکین زن از شوهر،آثار الزام به تمکین ،نتیجه عدم تمکین از شوهر ، تمکین عام و تمکین خاص و سایر موضوعات مربوط به تمکین زن و بیان این که اثبات عدم تمکین زن از مرد چگونه است و همچنین مجازات و حکم عدم تمکین زن چیست می پردازیم. بهره مندی از یک مشاوره حقوقی درمواردی که اختلافاتی درخانواده مربوط به عدم تمکین زوجه ایجاد می شود فواید بسیاری به همراه خواهد داشت. که در این مقاله به بیان مسائل مربوط به آن می پردازیم.

ماهیت تمکین

یکی از آثار مهم عقد نکاح و از نتایج ریاست مرد بر خانواده، تمکین زوجه می باشد. تمکین در لغت به معنای تسلیم و تبعیت ، اطاعت و سازگاری می باشد و در اصطلاح حقوقی و عرفی ، به فرمانبرداری و اطاعت زن از شوهر و انجام وظایف زناشویی گفته می شود.

انواع تمکین

در قانون مدنی ایران عنوان تمکین به طور صریح به کار نرفته و حقوقدانان مفهوم آن را از برخی مواد استنباط کرده اند.

1-تمکین عام

عبارت است از حسن معاشرت با همسر، اطاعت از خواسته های مشروع شوهر، پذیرفتن ریاست شوهر در خانواده ، اطاعت در امور مربوط به تربیت فرزندان، انتخاب محل زندگی و رعایت نظافت و آرایش خود برای همسر با توجه به مقتضای زمان و مکان و موقعیت خانوادگی.

مطابق ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی هرگاه زن بدون مانع شرعی از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود با توجه به این ماده تمکین عام زوجه و اثر آن استنباط می شود.

تمکین خاص

عبارت است از رابطه خاص زوجین و برقراری ارتباط زناشویی.

مطابق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهریه او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه زن نیست با توجه به این ماده نیز تمکین خاص زوجه استنباط می شود.

آثارتمکین زن

مهمترین و اولین اثر تمکین زن ، استحقاق او به دریافت نفقه می باشد.

چه زمانی زن می تواند از مرد تمکین نکند؟

تمکین زن به معنای تسلیم بی قید و شرط او در مقابل مرد نیست بنابراین اگر زن بنا به هر دلیل شرعی و قانونی نتواند به وظایف خود عمل کند همچنان از حق دریافت نفقه برخوردار است.

به عنوان مثال: اگر زن در مقابل خواسته نامشروع شوهرش و یا به هر دلیل موجه و قانونی مثلا مسائل پزشکی، بیماری، انجام واجبات دینی ،مسافرت ضروری و ... نتواند به وظایف زناشویی خود عمل کند عدم تمکین اتفاق نیفتاده ،همچنان مرد مکلف به پرداخت نفقه می‌باشند.

نشوز یا عدم تمکین

نشوز عبارت است از نافرمانی یکی از زوجین و عدم ایفای وظایف و مقتضیات زندگی مشترک. در عرف و حقوق اغلب واژه نشوز در مورد زن به کار برده می شود ولی گاهی ممکن است نشوز از جانب زوج باشد. به حالتی که نشوز از جانب زوجین (هر دو) صورت بگیرد » شقاق « گفته می شود.

موارد عدم تمکین عام زن 

۱-۲. اقامت نداشتن زن در خانه شوهر بدون رضایت و آگاهی او. (اقامت در خانه پدر نیز بدون رضایت شوهر مشمول مورد عدم تمکین می باشد)

۲-۲.اشتغال زن که مغایر با وظایف زناشویی و شئون خانوادگی او باشد.

۳-۲.معاشرت زن با افرادی که صلاحیت اخلاقی یا اجتماعی متناسب با ارزش های خانواده را ندارند.

موارد فوق تمثیلی بوده و شناسایی سایر موارد عدم تمکین ، آثار و عواقب آن و اختلافات ناشی از آن با کمک راهنمایی های یک مشاوره حقوقی خانواده در یک جلسه مشاوره حقوقی تخصصی به آسانی قابل حل و فصل می باشد.

نتیجه عدم تمکین

 نتیجه و اثردیگر عدم تمکین زوجه و به عبارتی دیگر مجازات عدم تمکین زن درخواست الزام به تمکین از دادگاه خانواده می باشد. الزام به تمکین زمانی تحقق پیدا می کند  که زن حاضر به تمکین عام و خاص نسبت به انجام وظایف زناشویی خود در زندگی مشترک نشود.

اثبات عدم تمکین بر عهده کیست؟

دادگاه خانواده پس از بررسی اوضاع و احوال و شرایط زوجین ممکن است حکم الزام به تمکین صادر نمایند و یا درخواست را رد کند. البته رد درخواست الزام به تمکین ، مجوز عدم تمکین دائمی و مانع طرح دعوای مجدد نیست. لازم به ذکر است که  اثبات عدم تمکین بر عهده شوهر می باشد.

با توجه به اینکه تمکین زوجه شرط اصلی برای بهره‌مندی زوجه از نفقه و امکان الزام زوج به پرداخت نفقه می باشد لذا اثبات عدم تمکین در دادگاه اهمیت فراوانی داشته و حقوق مهمی را برای زوج تامین می نماید.

 آثار صدوررای الزام به تمکین

پس از صدور رأی الزام به تمکین زوجه توسط دادگاه خانواده این حکم به زوجه اعلام می شود که وی موظف به تمکین از شوهر می باشد در صورتی که زن داوطلبانه و به اختیار حکم دادگاه را اجرا نماید در واقع اختلاف و دعوای تمکین پایان یافته است.

در صورت عدم اجرای حکم توسط زوجه دادگاه خانواده زوجه را مجبور به تمکین نخواهد کرد و عدم اجرای حکم تنها آثار حقوقی خاصی را به دنبال خواهد داشت که در ذیل بیان می شود:

عدم استحقاق نفقه

در صورت عدم تمکین زن و اثبات آن در دادگاه ، زن دیگر حقی به دریافت نفقه نخواهد داشت.

اجازه ازدواج مجدد مرد

با صدور حکم قطعی الزام به تمکین و عدم اجرای حکم یعنی عدم تمکین زن ، دادگاه خانواده در صورت درخواست مرد اجازه ازدواج مجدد او را صادر می نماید.

عدم استحقاق و تعلق نصف دارایی شوهر به زن

در صورتی که در ضمن عقد نکاح شوهر شرط تنصیف دارایی را امضا کرده باشد در صورت اثبات عدم تمکین و ناسازگاری زن در زندگی مشترک و در نتیجه طلاق دادن او شرط تنصیف دارایی در این مورد به واسطه اثبات عدم تمکین اجرا نخواهد شد.

موارد مشروعیت عدم تمکین

۱. وجود خوف و ضرر برای زن :

در صورتی که زن در منزل شوهر خوف و ضرر بدنی مالی یا شرافتی داشته باشد حق ترک منزل شوهر را دارد و تا زمانی که زن در بازگشتن به منزل معذور باشد نفقه بر عهده شوهر خواهد بود و این اقدام عدم تمکین محسوب نمی شود. (ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی)

۲. وجود حق تعیین مسکن برای زن :

 در صورتی که شوهر حق تعیین منزل را به زوجه داده باشد شوهر باید در همان منزل که همسرش تعیین می کند زندگی کند و زوجه نیز همواره موظف به اطاعت از شوهر و ادای وظایف زوجیت در همان منزل می باشد. بنابراین در این مورد خودداری زوجه از اقامت در منزل شوهر عدم تمکین محسوب نمی شود.

۳. نداشتن منزل مناسب و مستقل : 

 در صورتی که منزلی که شوهر انتخاب کرده متناسب با وضعیت زن و شئون خانوادگی و اجتماعی او نباشد زن حق نرفتن به آن منزل را دارد و عدم تمکین محسوب نمی شود.

مهمترین وظیفه مشاورحقوقی در موقع بروز اختلافات خانوادگی مربوط به تمکین در قدم اول راهنمایی زوجین در حل و فصل مسالمت آمیز مشکلات و اختلاف نظر هاست . با استفاده از روش‌های ساده مانند بیان نیاز ها و خواسته ها و قانع کردن یکدیگر در جهت رعایت حقوق و عمل به تکالیف قانونی و شرعی ،  می توان از بروز اختلافات و دعاوی جدی جلوگیری کرد .

در مرحله بعد مشاور باید طرف یا طرفین را از آثار و عواقب عدم تمکین مطلع نماید و یا با تنظیم اظهارنامه رسمی و قانونی و ارسال آن به طرف دیگر، تکالیف قانونی او  و آثار عدم اجرای آن را به طور رسمی به وی اعلام نماید.

در صورت عدم حصول نتیجه از موارد فوق آخرین راهکاری که در یک مشاوره خانواده ارائه می شود اقدام از طریق دادگاه خانواده و و ارائه دادخواست الزام زوجه به تمکین می باشد.

آگاهی از قوانین ، آیین دادرسی و راه های دفاع در خصوص دعاوی خانوادگی نیاز به تخصص و تجربه ی ویژه ای دارد به عنوان مثال پس از طرح دعوای تمکین توسط زوج در دادگاه ، زوجه باید ازحقوقی که در دعوا دارد آگاه شود و این آگاهی تنها در یک جلسه مشاوره خانواده و با استفاده از راهنمایی های یک مشاور حقوقی با تجربه حاصل می‌گردد.

 دعاوی متقابل دعوای تمکین

زوجه می تواند در مقابل دعوای تمکینی که از جانب شوهرش طرح گردیده است در دادگاه دعوای متقابل طرح کند این دعاوی عبارتند از:

۱.طرح دعوای مطالبه مهریه :

زن می تواند شرط تمکین از همسر خود را دریافت مهریه مقرر نماید. و همچنین با استفاده از حق حبس خود تا زمانی که مهریه را کامل دریافت نکرده (تا قبل از نزدیکی و در صورت باکره بودن و درخواست تمکین از جانب شوهر) از تمکین خودداری کند.

۲. طرح دعوای مطالبه نفقه و تامین مسکن :

زن می تواند شرط تمکین از همسر خود را دریافت نفقه و تامین مسکن مناسب مقرر نماید. در مقابل حقوقی که قانونگذار برای مردان تعیین کرده است شرایطی را نیز جهت استحقاق آن ها مقرر نموده است .

لذا شوهر در صورتی حق درخواست تمکین همسرش را دارد که در مقابل، نفقه ی همسر خود را پرداخت کرده و شرایط زندگی مشترک از جمله تهیه مسکن مناسب و مستقل و متناسب با شان همسرش را فراهم کرده باشد.

به طور کلی امروزه  آگاهی یافتن از حقوق و تکالیف متقابل ،در روابط زوجین و قوانین حاکم بر آنها جهت حل و فصل اختلافات خانوادگی ، از طریق مشاوره حقوقی تخصصی به آسانی قابل تحقق است.

شما عزیزان می‌توانید برای انجام وکالت ، دریافت مشاوره حقوقی ، رزرو نوبت مشاوره، سفارش تنظیم لایحه ، سفارش تنظیم دادخواست ، سفارش تنظیم شکایت ، سفارش تهیه دفاعیات حقوقی و دریافت دیگر خدمات حقوقی از مشاوران حقوقی، کارشناسان و وکلای دادگستری متخصص در «آنی مشاور» از ساعت ۱۰ تا ۱۷ روزهای غیر‌تعطیل شنبه تا چهارشنبه با شماره‌ : 02188326049 و یا 09195663606 تماس حاصل فرمایید.

همچنین امکان دریافت مشاوره آنلاین حقوقی، رزرو نوبت مشاوره ، ملاحظه صدها پرسش و پاسخ کاربردی (که چه بسا پاسخ سوال شما نیز در بین آنها باشد) دریافت مشاوره فوری و دریافت برخی خدمات حقوقی آنلاین بر روی سامانه آنی‌مشاور از طریق لینک زیر برای شما فراهم می‌باشد.

http://animoshaver.ir