تعریف عاریه، شرایط انعقاد عقد عاریه، شرایط معیر و شرایط مستعیر، آثار جهل مستعیر به عدم اهلیت معیر، شرایط مال مورد عاریه، هزینه های مال در زمان عاریه و سایر نکات حقوقی در مورد عقد عاریه در این نوشتار مورد بررسی قرار می گیرد.

تعریف عقد عاریه

عاریه در لغت به معنی چیزی است که کسی برای انتفاع موقت از دیگری بگیرد و بعد پس بدهد و قابل دادوستد باشد.

عاریه در علم حقوق به عقدی گفته می‌شود که در آن یک طرف عقد به طرف دیگر اجازه می‌دهد که در زمان معینی از این مال به طور رایگان استفاده کند به شرطی که عین مال از بین نرود.

 عاریه دهنده را معیر و عاریه گیرنده را مستعیر می گویند. بنابراین موضوع عقد عاریه اموالی هستند که با استفاده از آنها اصلشان از بین نرود. (ماده ۶۳۷ قانون مدنی) این عقد از عقود جایز محسوب می شود پس طرفین هر وقت بخواهند می توانند آن را فسخ کنند. حتی اگر عاریه برای مدت معینی داده شده باشد.

شرایط انعقاد عقد عاریه

داشتن شرایط اساسی صحت معامله مذکور در ماده ۱۹۰ قانون مدنی یعنی قصد طرفین و رضای آنها، اهلیت طرفین (عقل بلوغ و رشد)، موضوع معین که مورد معامله است و مشروعیت جهت معامله لازم است.

شرایط معیر

معیر علاوه بر اینکه باید عاقل ، بالغ و رشید باشد باید مالک منفعت مال مورد عاریه هم باشد پس لزومی ندارد که حتما معیر مالک عین مال مورد عاریه باشد.

پس مالکیت عین شرط نیست.

شرایط مستعیر

مستعیر هم مانند معیر باید اهلیت انتفاع داشته باشد و لزوماً باید معین باشد . بنابراین اگر هر یک از طرفین اهلیت نداشته باشند عاریه باطل است.

آثار جهل مستعیر به عدم اهلیت معیر 

در صورتی که کسی مالی را به عاریه بگیرد و نداند که عاریه دهنده اهلیت ندارد و محجور است در این صورت عاریه باطل بوده و مالی که در دست مستعیر است امانت قانونی محسوب می‌شود و در مدتی که از آن استفاده کرده باید اجرت المثل آن مدت را بدهد و در موقع پس دادن مال باید آن را به ولی یا قیم محجور که مسئولیت اداره اموال او را دارند تحویل دهد و اگر مال را پس ندهد در حکم غاصب است و مسئول تلف و نقص و هر عیبی است که در مال حاصل می شود.

علم مستعیر به عدم اهلیت معیر

در صورتی که مستعیر بداند که معیر اهلیت ندارد و با این وجود مال را به عاریه قبول کند غاصب است و چه از مال مزبور استیفای منفعت کرده باشد چه نکرده باشد باید اجرت المثل ایام تصرفش را بدهد.

علم معیر به عدم اعلیت مستعیر

در صورتیکه معیر بداند که مستعیر اهلیت ندارد و با این وجود مالش را به عاریه بدهد در این صورت آن شخص مسئولیتی در خصوص مال نخواهد داشت زیرا عاریه دهنده عالمانه اقدام به تضرر به خود کرده است.

شرایط مال مورد عاریه

منفعت مورد عاریه باید معلوم و معین باشد اگر مال مورد عاریه از اموالی باشد که منفعت منحصری دارد علم اجمالی به آن کافی است و نیازی به تصریح ندارد مانند لباسی که برای پوشیدن است اما اگر مالی باشد که قابلیت های متعددی برای استفاده داشته باشد باید نوع منفعت آن تعیین شود مثلاً زمینی که مورد عاریه است باید نوع انتفاع از آن تعیین شود چون استفاده های زیادی می توان از زمین کرد مانند درختکاری، گل کاری، ساختن بنا ،کندن چاه و ... اما در مواردی ممکن است منفعت مشخصی منظور معیر نباشد و برای هر انتفاعی اجازه دهد در این صورت مستعیر هر انتفاعی که بخواهد می تواند ببرد البته انتفاعی که متناسب و متعارف با مال باشد

منفعت مورد عاریه باید مشروع و عقلایی باشد در صورتی که معیر یا مستعیر  مالی را به منظور انجام عملی غیرقانونی و غیرشرعی و یا غیر عقلایی عاریه بدهند یا بگیرد عاریه باطل است.

منفعت مورد عاریه باید با توجه به نوع استفاده ای که از آن می شود قابل بقا باشد به عنوان مثال نمی توان غذای را برای خوردن عاریه داد ولی می توان برای نمایش دادن در ویترین مغازه ای به منظور تبلغ ،عاریه داد.

یک نکته و ادامه نوشتار:

در بخش پرسش و پاسخ سامانه «آنی‌مشاور» صدها پرسش و پاسخ حقوقی کاربردی مرتبط با این نوشتاردرباره سوال شما عزیزان بوده و کارشناسان ما به آن پاسخ داده‌اند را آورده‌ایم و‌ چه بسا پاسخی برای پرسش خود در میان آنها پیدا کنید. امکان جستجو در بین پرسش و پاسخ‌ها را نیز دارید.

برای مراجعه به بخش پرسش و پاسخ روی پیوند زیر بزنید:

https://animoshaver.ir/questio

هزینه های مال در زمان عاریه بر عهده کیست؟

هزینه‌های مال مورد عاریه که برای حفظ و نگهداری آن ضرورت دارد اصولاً مطابق قرارداد پرداخته می‌شود در صورتی که در قرارداد در مورد هزینه ها توافقی نشده باشد مطابق عرف عمل می شود .اما اگر عرفی هم نباشد، در این صورت هزینه های نگهداری از مال بر عهده معیر یعنی مالک مال خواهد بود .

اما توجه داشته باشید که هزینه‌های استفاده از مال عاریتی بر عهده عاریه گیرنده است همچنین هزینه‌های استرداد مال هم باید توسط عاریه گیرنده داده شود.

ید مستعیر امانی است یا ضمانی؟

به طور کلی ید مستعیر امانی است یعنی اگر مال مورد عاریه در دست مستعیر تلف یا ناقص یا فرسوده یا مستهلک شود عاریه گیرنده ضامن نیست مگر اینکه عاریه دهنده بتواند تقصیر عاریه گیرنده در نگهداری از مال را اثبات کند مثلاً در مواردی که عاریه گیرنده از مال مزبور بیش از حد و خارج از عرف استفاده کرده باشد در این صورت مسئول خواهد بود.

استثنا در مورد عاریه طلا و نقره

مطابق قانون در عاریه طلا و نقره عاریه گیرنده چه تقصیر داشته باشد چه نه، ضامن تلف یا نقصان مالی خواهد بود که به عاریه گرفته، هر چند در اثر قوه قاهره مال از بین رفته باشد یا مثلا مال  مورد سرقت قرار گرفته باشد. البته می توان عدم ضمان را در قرارداد شرط کرد.

توصیه می کنیم نوشتار اقاله قرارداد را نیز مطالعه بفرمایید. 

شما عزیزان می‌توانید برای انجام وکالت یا دریافت مشاوره حقوقی و یا سفارش تنظیم لایحه و دادخواست و دفاعیات حقوقی و دریافت دیگر خدمات حقوقی از مشاوران، کارشناسان و وکلای متخصص در «آنی مشاور» از ساعت ۱۰ تا ۱۷ روزهای غیر‌تعطیل شنبه تا چهارشنبه با شماره‌ : 02188326049 و یا 09195663606 تماس حاصل فرمایید.

همچنین امکان دریافت مشاوره آنلاین حقوقی و دریافت برخی خدمات حقوقی از طریق لینک زیر برای شما فراهم می‌باشد

http://app.animoshaver.ir