در این نوشتار به بیان نکاتی در مورد تفاوت سند عادی و رسمی و جایگاه اسناد عادی و رسمی در دعاوی می پردازیم.

مقدمه

ممکن است برای کسانی که نوشته یا دستنویسی دست دیگران دارند این سوال پیش بیاید که آیا آن نوشته را می توانند به عنوان سند یا مدرک در دادگاه علیه شان استفاده کنند یا اینکه هر نوشته ای قابلیت سند بودن را ندارد و برای این منظور شرایط خاصی لازم است!

یک دست نویس به عنوان یک سند عادی، زمانی دارای اعتبار است که امضا، مهر یا اثر انگشت داشته باشد، در این صورت است که دست نوشته ارزش قضایی داشته و می تواند به عنوان ادله اثبات، در مقام دفاع یا دعوا، استفاده شود.

اسناد با در نظر گرفتن کسی که آن را تنظیم کرده و اصولی که برای نوشتن آنها رعایت شده (چگونگی تنظیم) به دو نوع عادی و رسمی تقسیم می شوند.

که اسناد رسمی با توجه به ویژگی ها و امتیازاتی که دارند در مقایسه با اسناد عادی به عنوان یکی از ادله اثبات ادعا در مقام طرح دعوا و دفاع در دادگاه ها جایگاه مهمتری دارند.

سند چیست؟

سند نوشته ای است که طرفین دعوا برای اثبات ادعای خود می توانند به آن استناد کنند.

تعریف سند رسمی

اسنادی که در اداره‌ ثبت اسناد و املاک يا دفاتر اسناد رسمی يا در نزد ساير مأموران رسمی در حدود صلاحيت آنها بر طبق مقررات قانونی تنظيم شده باشند، سند رسمی هستند. ( ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی)

تعریف سند عادی

اسناد غیر از اسناد مذکور در ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی سند عادی است. به عنوان مثال معاملات انجام شده به صورت دستی و در قالب قولنامه یا مبایعه نامه بین طرفین بدون ثبت رسمی، سند عادی هستند.

مهمترین تفاوت های سند عادی و رسمی

۱- بار اثباتی اسناد

اولین تفاوت سند عادی و رسمی در بار اثباتی آنهاست یعنی سند رسمی قوی تر ، محکمه پسندتر و معتبرتر است. و ادعایی که با استناد به سند رسمی در دادگاه طرح می شود مسلما نسبت به ادعایی که مستند آن سند عادی است بار اثباتی محکم تری خواهد داشت.

و تنها راه ایراد به اصالت سند رسمی ادعای جعل نسبت به آن است که اثبات جعلی بودن سند کار آسانی نبوده و به ارائه دلایل بسیار قوی و قانونی نیاز دارد.

اما سند عادی جایگاه خیلی محکمی در دعاوی اقامه شده در دادگاها ندارد و با انکار و تردید طرف مقابل از عداد دلایل خارج می شود. سند عادی که در دادگاه ارائه می شود ممکن است مورد انکار یا تردید یا جعل واقع شود ولی نسبت به اسناد رسمی تنها می توان ادعای جعل کرد. در نتیجه ایراد به اصالت سند عادی راحت تر از سند رسمی است.

 انکار

کسی که علیه او سندی عادی ارائه می شود ،می تواند خط یا مهر یا امضا و یا اثر انگشت منتسب به خود را انکار کند و برای انکار نیازی به ابراز دلیل خاصی ندارد.

تردید

 تردید عبارت است از نپذیرفتن تعلق خط ، امضا ، مهر و یا اثر انگشت سند عادی به منتسب الیه توسط شخص دیگر.معمولا در دعاوی که علیه متوفی طرح می شود، از طرف وراث نسبت به سند عادی ابرازی علیه متوفی تردید می شود.

ادعای جعل

به ادعای ایجاد هرگونه تغییر و دگرگونی در نوشته ها یا اسناد که بدون اجازه و به قصد تقلب در مفاد (جعل معنوی) یا ماهیت (جعل مادی) اسناد اعم از رسمی یا عادی که قابلیت ضرر رساندن داشته باشند ادعای جعل گفته می شود.

۲- ایراد به اصالت سند

اگر برای ادله اثبات دعوایی، سند رسمی به دادگاه ارائه شود ولی اصالت سند مزبور از جانب طرف مقابل مورد ایراد و تعرض قرار بگیرد اگر سند عادی مورد انکار یا تردید یا جعل قرار گیرد در این صورت کسی که سند علیه او ارائه شده  به راحتی می تواند سند عادی را انکار کند یا در اصالت آن تردید نماید.

انکار و تردید نیاز به دلیل و اثبات ندارند و برای رد سند ، صرف اظهار آن کافی است در نتیجه سند عادی به همین سادگی از ادله اثباتی خارج می شود و مدعی باید دلیل دیگری برای اثبات حقانیت خود به دادگاه تقدیم کند.

و اگر سند رسمی باشد تنها ایرادی که طرف مقابل می تواند نسبت به سند رسمی وارد کند ادعای جعل است که مطابق اصل حقوقی « البینه علی المدعی » باید جعلی بودن سند را با دلیل ثابت کند در غیر این صورت دادگاه بر اساس سند رسمی ارائه شده به نفع دارنده سند رای صادر خواهد کرد.

۳- قدرت اجرایی سند

سند رسمی قدرت اجرایی دارد ولی در اسناد عادی اصل بر عدم قدرت اجرایی است.

۴- حدود قابلیت استناد سند

تاریخ سند رسمی هم از نظر اصحاب دعوا و هم از نظر اشخاص ثالث معتبر است ولی تاریخ سند عادی تنها از نظر اصحاب دعوا معتبر می باشد و در ارتباط با اشخاص ثالث موثر نیست.

۵- نحوه تنظیم سند عادی و رسمی

برای تنظیم سند عادی تشریفات قانونی خاصی لازم نیست ولی تنظیم سند رسمی لزوما باید با تشریفات خاصی همراه باشد تا سند رسمی محسوب شده و از امتیازاتی برخوردار باشد.

نکته و ادامه نوشتار:

در بخش پرسش و پاسخ سامانه «آنی‌مشاور» صدها پرسش و پاسخ حقوقی کاربردی مرتبط با موضوع این نوشتار که مورد سوال شما عزیزان بوده و کارشناسان ما به آن پاسخ داده‌اند را آورده‌ایم و‌ چه بسا پاسخی برای پرسش خود در میان آنها پیدا کنید. امکان جستجو در بین پرسش و پاسخ‌ها را نیز دارید.

برای مراجعه به بخش پرسش و پاسخ روی پیوند زیر بزنید:

https://animoshaver.ir/question

برای آگاهی از نحوه تنظیم اسناد رسمی و تشریفات قانونی آنها، نکاتی را در قالب ویژگی های سند رسمی بیان می کنیم.

ویژگی های سند رسمی

۱- توسط مامور رسمی دولتی تنظیم می شود

۲- تنظیم کننده سند در چارچوب صلاحیت و شایستگی قانونی خود سند را تنظیم می کند

۳- مامور رسمی سند را طبق مقررات تنظیم می کند یعنی تشریفات تنظیم و صدور در مورد اسناد رسمی رعایت می شود.که موارد آن در تعریف سند رسمی بیان شد.

آنی مشاور پیشنهاد می کند برای حفظ حقوق خود و اعتبار بخشیدن به قرارداد های خود اسناد خود را به صورت رسمی در دفاتر اسناد رسمی منعقد کنید و قبل از هر اقدامی با یک مشاور حقوقی یا وکیل متخصص در حوزه فعالیت خود مشورت کنید.

توصیه می کنیم نوشتار نکات جالب و مهم درباره سند را نیز مطالعه بفرمایید.