حجر در علم حقوق به معنی منع شدن شخص از تصرف در اموال و اداره امور خود می‌باشد.

به عبارتی دیگر ، حجر یعنی عدم اهلیت استیفا و منع شخص از اینکه بتواند امور خود را بطور مستقل و بدون دخالت شخص دیگر اداره کند و شخصاً اعمال حقوقی انجام دهد.

در این نوشتار به بررسی انواع حجر ، وضعیت حقوقی معاملات محجوران و قابلیت رسیدگی به دعوای ابطال معامله به دلیل حجر می پردازیم.

حجر قانونی

 قانون مستقیماً این اشخاص را محجور اعلام کرده است:

«اشخاص ذیل محجور و از تصرف در اموال و حقوق مالی خود ممنوع هستند:

۱- صغار ۲- اشخاص غیر رشید ۳- مجانین» ( ماده ۱۲۰۷ قانون مدنی)

حجر طفل یا صغیر

در این مورد حجر محدود به زمان خاصی است حجر صغیر پس از رسیدن به سن بلوغ و رشد، از بین می رود.

اگر صغیر ، غیر ممیز باشد معاملاتش باطل و اگر صغیر، ممیز باشد اصولا معاملاتش غیرنافذ است اما دو استثنا وجود دارد:

۱- تملکات بلاعوض صغیر ممیز، (مثل اینکه به وی هبه شود) صحیح است.

۲- تملیکات بلاعوض صغیر ممیز (‌مثل هبه دادن وی به دیگری) باطل است.

حجر عام مجنون

دیوانه در تمام امور خود ممنوع از تصرف است و به دلیل فقدان اراده، هیچ عمل حقوقی، چه عقد ، چه ایقاع، نمی‌تواند انجام دهد.

وضعیت حقوقی معاملات مجنون ، بطلان است.

برابر ماده ۱۲۱۱ قانون مدنی ایران جنون به هر درجه که باشد موجب حجر است.

حجر خاص سفیه یا غیر رشید

سفیه در تمام امور خود ممنوع از تصرف نیست؛ حجر سفیه «حجر خاص» است یعنی حجر و ممنوعیت تصرف او، محدود به امور مالی می باشد.

(برابر ماده ۱۲۱۴ قانون مدنی ایران ، معاملات و تصرفات سفیه یا غیر رشید در اموال خود نافذ نیست مگر با اجازۀ ولی یا قیم او اعم از اینکه این اجازه قبلاً داده شده باشد یا بعد از انجام عمل)

وضعیت حقوقی معاملات سفیه ، غیرنافذ بودن است. معاملات سفیه در مواردی که باعث خروج مالی از اموال او شود منوط و وابسته به تایید و تنفیذ قیم است.

درباره معاملاتی که باعث وارد شدن مالی به اموال سفیه می‌شود نیازی به اذن و رضایت قیم نیست (همانند هبه و دریافت جایزه از بانک‌ها و ....)

حجر تاجر ورشکسته

حجر تاجر ورشکسته از دسته موارد «حجر خاص» و یا «حجر قضائی» است زیرا حجر او ناشی از صدور حکم توسط دادگاه می باشد.

نکته و ادامه نوشتار:

در بخش پرسش و پاسخ سامانه «آنی‌مشاور» صدها پرسش و پاسخ حقوقی کاربردی درباره ابطال معاملات که مورد سوال شما عزیزان بوده و کارشناسان ما به آن پاسخ داده‌اند را آورده‌ایم و‌ چه بسا پاسخی برای پرسش خود در میان آنها پیدا کنید. امکان جستجو در بین پرسش و پاسخ‌ها را نیز دارید. برای مراجعه به بخش پرسش و پاسخ روی پیوند زیر بزنید:

https://animoshaver.ir/question

شرایط صحت معامله

برابر ماده ۱۹۰ قانون مدنی برای صحت هر معامله ، وجود همه شرایط زیر ، الزامی است:

۱- قصد طرفین و رضای آنها

۲- اهلیت طرفین

۳- موضوع معین که مورد معامله باشد.

۴- مشروعیت جهت معامله

بند دوم از ماده ۱۹۰ قانون مدنی ایران ، یکی از شرایط صحت معاملات را اهلیت طرفین معامله بیان کرده است. اهليت ، عبارت است از توانایی قانونی شخص برای دارا شدن حق يا اعمال حق و اجرای حق.

طرفین معامله ، زمانی دارای اهلیت قلمداد می‌شوند یا به عبارتی اهلیت دارند که بالغ و عاقل و رشيد باشند پس نباید صغیر ، مجنون ، سفیه یا غیر رشید باشند.

غیر رشید ، شخصی است که زیر ۱۸ سال سن دارد یا شخص بالای ۱۸ سالی است که دچار زوال عقل می‌باشد همانند شخصی که در جنون یا فراموشی مطلق است.

 بنابراین معامله با اشخاصی كه بالغ يا عاقل يا رشيد نباشند به دلیل عدم اهليت یا همان حجر صحیح نمی باشد.

هر کس بتواند عدم اهلیت طرف معامله خود را ثابت کند می تواند از دادگاه صالح ابطال معامله بدلیل حجر را درخواست نماید.

چگونگی اثبات حجر در دعوای ابطال معامله

چنانچه در دعوای ابطال معامله، دلایل و جهات ابطال معامله را حجر یکی از طرفین معامله اعلام نمایید، باید پیش از دعوای ابطال چنین معامله‌ای ، در دادگاه شایسته (دادگاه خانواده) درباره حجر طرف معامله رأی قطعی ، صادر شده باشد و رای قطعی حجر به عنوان دلیل و جهت اصلی دعوا به دادگاه رسیدگی کننده ( دادگاه عمومی حقوقی) ارائه گردد، در غیر این صورت ، رسیدگی به موضوع حجر ، خارج از صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی بوده و صرف ادعای خواهان موجب ورود دادگاه عمومی حقوقی به این امر نمی گردد.

نکته برجسته اینکه اثبات حجر ، یکی از دعاوی خانوادگی شناخته می شود که در صلاحیت ذاتی دادگاه خانواده است. اما دعوای ابطال معامله در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خوانده (یا دادگاه محل انعقاد قرارداد یا دادگاه محل اجرای قرارداد) می باشد.

توصیه می کنیم نوشتار چگونگی تقسیم ارث بین وراث محجور و غایب  را نیز مطالعه بفرمایید.

شما عزیزان می‌توانید برای وکالت یا دریافت مشاوره حقوقی و یا سفارش تنظیم لایحه و دادخواست ، تنظیم اظهارنامه آنلاین و دفاعیات حقوقی و دریافت دیگر خدمات حقوقی از مشاوران، کارشناسان و وکلای متخصص در «آنی مشاور» از ساعت ۱۰ تا ۱۷ روزهای غیر‌تعطیل شنبه تا چهارشنبه با شماره‌ : 02188326049 و یا 09195663606 با ما تماس بگیرید.

همچنین امکان دریافت مشاوره آنلاین حقوقی و دریافت برخی خدمات حقوقی از طریق پیوند زیر برای شما فراهم می‌باشد.

http://animoshaver.ir