خلع ید از اموال منقول

خلع ید به معنی جلوگیری از ادامه تصرف غیر قانونی اشخاص در هر نوع مال اعم از منقول یا غیر منقول است. طرح این دعوا به دلیل ویژگی هایی که اموال غیر منقول دارند معمولا در خصوص اموال غیر منقول انجام می گیرد ولی از نظر قوانین حقوقی طرح دعوای خلع ید از اموال منقول نیز منع قانونی ندارد.

در قوانین حقوقی به طور صریح از کلمه خلع ید استفاده نشده است ولی با توجه به معانی و مفاهیم لغات حقوقی می توان چنین استنباط کرد که منظور از خلع ید همان غصب است.

تعریف غصب در ماده ۳۰۸ قانون مدنی

«غصب استیلا بر حق غیر است به نحو عدوان»

منظور از حق همان حق مالکیت بر اموال است که با توجه به کلی بودن آن هم بر حق مالکیت اشخاص بر اموال غیرمنقول صدق می کند و هم اموال منقول.

پس دعوای خلع ید که رفع ید متصرف غیر قانونی از مال می باشد را در مورد اموال منقول و غیر منقول می توان طرح کرد.

در این بخش در خصوص امکان خلع ید از اموال منقول ، در پاسخ به سوال زیر به بیان نظرات حقوقی که در نشست قضایی قضات مطرح بوده و در سامانه نشست‌های قضایی مورد اشاره قرار گرفته می پردازیم.

پرسش

خواهان دادخواستی به طرفیت شخصی دایر بر خلع ید از یک دستگاه تراکتور تقدیم کرده است، آیا خلع ید از اموال منقول وجاهت قانونی دارد؟

نظر هیئت عالی قضات

مطابق ماده ۳۰۸ قانون مدنی غصب استیلای ید برحق غیر است به نحو عدوان، اثبات ید بر مال غیر بدون مجوز هم در حکم غصب است. با توجه به اطلاق حق و مال غیر‌، خلع ید از اموال منقول واجد عنوان قانونی است و اختصاص به اموال غیرمنقول ندارد.

نظر اکثریت قضات

خلع ید مختص اموال غیرمنقول نیست و هیچ قانونی تقاضای خلع ید درخصوص اموال منقول را منع نکرده است و خلع ید در هر موردی که ید غاصبانه باشد اعم از اموال منقول و غیرمنقول مصداق دارد. لذا خواسته خلع ید در خصوص اموال منقول و در مورد مانحن‌فیه قابلیت استماع و رسیدگی را دارد و دادگاه باید در صورت تشخیص غاصبانه بودن عمل متصرف تراکتور حکم به خلع ید صادر کند.

نتیجه گیری

اگر چه قانونگذار خلع ید را مختص اموال غیرمنقول ندانسته است ولی خصوصیتی که در اموال منقول از جهت سهولت در نقل و انتقال وجود دارد سبب می‌شود تا خلع ید در خصوص این‌گونه اموال مصداق پیدا نکند. زیرا در اموال غیرمنقول به صرف خلع ید به‌ لحاظ ثابت بودن موضوع حکم (از جهت نقل و انتقال) حکم اجرا می‌شود و مشکلی در عمل پدید نمی‌آید اما در خصوص اموال منقول صرف رفع ید، مال را به دادبرده (محکومٌ‌له) نمی‌رساند بلکه باید مال به گونه‌ایی از حیطه تصرفات غاصب خارج شود. بنابراین، مستلزم استرداد یا تحویل مال است.

به همین دلیل با توجه به مطالب فوق ، خلع ید در خصوص اموال منقول کاربرد عملی ندارد و باید دعوای آن غیرقابل استماع باشد.

اما با توجه به اینکه طرح دعوای خلع ید در خصوص اموال منقول ممنوعیت قانونی ندارد نظر هیئت عالی قضات در این خصوص تایید می شود.