بر اساس بند ث ماده ۳۸ قانون مجازات اسلامی وضع خاص متهم از جهات تخفیف در مجازات می باشد در این نوشتار به بررسی این موضوع می پردازیم که آیا فقر متهم به عنوان یک وضعیت خاص برای متهم محسوب می شود و از جهات تخفیف مجازات است یا خیر؟

تخفیف مجازات در علم حقوق به معنای کم کردن مجازات به جهتی از جهات مخففه قانونی است. برای روشن شدن موضوع در این بخش از نوشتار جهات مخففه در قانون را بیان می کنیم.

جهات مخففه قانونی

الف ـ گذشت شاکی یا مدعی خصوصی

ب ـ همکاری متهم در شناسایی شرکا یا معاونان، تحصیل ادله یا کشف اموال و اشیاء حاصله از جرم یا به کار رفته برای ارتکاب آن

پ ـ اوضاع و احوال خاص مؤثر در ارتکاب جرم، از قبیل رفتار یا گفتار تحریک آمیز بزه دیده یا وجود انگیزه شرافتمندانه در ارتکاب جرم

ت ـ اعلام متهم قبل از تعقیب یا اقرار مؤثر وی در حین تحقیق و رسیدگی

ث ـ ندامت، حسن سابقه یا وضع خاص متهم از قبیل کهولت یا بیماری.

ج ـ کوشش متهم به منظور تخفیف آثار جرم یا اقدام وی برای جبران زیان ناشی از آن

چ ـ خفیف بودن زیان وارده به بزه دیده یا نتایج زیانبار جرم

ح ـ مداخله ضعیف شریک یا معاون در وقوع جرم

با استناد به ماده ۳۸ قانون مجازات اسلامی:

می توان گفت اوضاع و احوال خاصی که متهم تحت تاثیر آنها مرتکب جرم شده است و وضع خاص متهم از مواردی است که متهم را وادار به ارتکاب جرم می‌کند مثلا مجنی علیه کاری ناشایست انجام می دهد یا حرفی توهین آمیز و محرک به مجرم می گوید که باعث می‌شود فرد حالت عادی و منطقی خود را از دست داده و مرتکب جرم شود.

قاضی این موارد را موقع رسیدگی به جرم در نظر می گیرد و در صورت احراز این شرایط خاص در مجازات متهم تخفیفات لازم را اعمال می کند.

مفهوم «وضع خاص متهم» چیست؟

وضع خاص متهم یعنی شرایط جسمی و روحی متهم (مانند بیماری‌های خاص) ، شرایط خانوادگی (وجود وابستگان محتاج) ، شرایط اجتماعی و اقتصادی (مانند فقر و نیاز مالی شدید).

مسئولیت کیفری فقرا در حقوق ایران

در حقوق ایران مسئولیت کیفری فقرا تفاوت چندانی با مسئولیت کیفری دیگران ندارد، زیرا در رسیدگی به جرایم اصل بر این است که مسئولیت کیفری بر اساس رفتار مجرمانه و انگیزه مجرمانه فرد سنجیده می‌شود و در واقع وضعیت مالی فرد تأثیر مستقیمی بر مسئولیت کیفری ندارد.

با این وجود با استناد به بند پ و ث ماده ۳۸ قانون مجازات اسلامی ، فقرا در برخی موارد ممکن است از تخفیفات یا استثنائات قانونی برخوردار شوند که این موضوع به ویژگی‌های خاص پرونده و وضع خاص متهم در نظر قاضی بستگی دارد.

مهم‌ترین آثار فقر بر مسئولیت کیفری در ایران

تعدیل مجازات

در جرایمی که مجازات‌های تعیین شده برای آنها در قانون سنگین هستند، قضات می‌توانند بر اساس شرایط اقتصادی فرد به‌ویژه در جرایم غیرعمدی، مجازات را تخفیف دهند. همچنین، در مجازات‌های مالی مانند جزای نقدی، ممکن است به دلیل وضعیت مالی فرد، جزا تخفیف پیدا کند.

اجرای مجازات‌های مالی

در جرایمی که مجرم به پرداخت جریمه یا دیه محکوم شده و توان مالی پرداخت آن را نداشته باشد، ممکن است اجرای مجازات مالی او به تأخیر بیفتد یا شرایط قسط‌بندی پرداخت آن فراهم شود. طبق قانون آیین دادرسی کیفری، در صورتی که فرد توان پرداخت جریمه را نداشته باشد و نتوان ثابت کرد که به‌طور عمدی از پرداخت آن خودداری می‌کند، ممکن است با احکام جایگزین روبه‌رو شود.

اعسار و تقسیط بدهی‌ها

محکومان مالی که توان مالی کافی برای پرداخت بدهی یا مجازات های نقدی را ندارند می‌توانند درخواست اعسار دهند. در صورت اثبات فقر و ناتوانی در پرداخت ، دادگاه می‌تواند مجازات مالی آنها را تقسیط کند یا کاهش دهد.

جرایم ناشی از فقر

برخی از جرایم هم هستند که مرتکب تنها به دلیل فقر مجبور به ارتکاب آن می شود مثل سرقت .

در چنین مواردی، قاضی فقر متهم را به‌ عنوان یک عامل تاثیر گذار در ارتکاب جرم در نظر می گیرد اما این امر لزوماً به معنای کم کردن مسئولیت کیفری او نیست.

به طور کلی وضعیت اقتصادی متهم در حقوق کیفری ایران مستقیما تاثیری بر مسئولیت کیفری ندارد اما در اجرای مجازات‌ها و تعیین میزان آن ممکن است مورد توجه دادگاه قرار گیرد و این امر اختصاصا در اختیار قضات است و قانونی در این خصوص به صراحت وجود ندارد.

شرایط اعمال تخفیف

یکی از شرایط اعمال تخفیف برای کسی که فقیر است اثبات فقر واقعی متهم با دلیل و مدرک برای قاضی است.

با توجه به اوضاع و احوال موجود باید برای قاضی محرز باشد که بین ارتکاب جرم و ناتوانی مالی مجرم ارتباط مستقیم وجود دارد به این صورت که فقر عامل و انگیزه اصلی ارتکاب جرم باشد و قاضی این موضوع را بپذیرد که فقر به‌عنوان یک وضعیت خاص برای متهم ، مستلزم تخفیف مجازات است.

در برخی موارد قضات در جرایمی که متهمان برای ارتکاب جرم انگیزه اقتصادی دارند، تخفیف مجازات را اعمال می‌کنند برای مثال، در جرایم مربوط به سرقت‌های خرد که مجرم به دلیل فقر و نیاز مالی شدید برای رفع نیاز های اساسی زندگی خود و خانواده اش دست به این کار زده است، قاضی ممکن است به جای زندان، مجازات‌هایی مانند جریمه یا خدمات عمومی را برای او در نظر بگیرد.

نتیجه‌گیری

هرچند فقر می‌تواند از دیدگاه قاضی به‌عنوان یکی از عوامل تخفیف مجازات در نظر گرفته شود اما فقر دلیل قانونی برای معافیت از مجازات نیست بلکه تنها در برخی موارد به عنوان عذر یا عاملی برای تخفیف مجازات در نظر گرفته می‌شود.

به عبارتی دیگر قاضی می‌تواند بر اساس وضع خاص متهم، از جمله وضعیت مالی او مجازات را کاهش دهد این تصمیم مبتنی بر اجبار قانونی نبوده و به نظر قاضی و تفسیر خاص قاضی از مفهوم «وضع خاص متهم» بستگی دارد.

شما عزیزان می‌توانید برای وکالت یا دریافت مشاوره حقوقی و یا سفارش تنظیم لایحه و دادخواست ، تنظیم اظهارنامه آنلاین و دفاعیات حقوقی و دریافت دیگر خدمات حقوقی از مشاوران، کارشناسان و وکلای متخصص در «آنی مشاور» از ساعت ۱۰ تا ۱۷ روزهای غیر‌تعطیل شنبه تا چهارشنبه با شماره‌ : 02188326049 و یا 09195663606 با ما تماس بگیرید.

همچنین امکان دریافت مشاوره آنلاین حقوقی و دریافت برخی خدمات حقوقی از طریق پیوند زیر برای شما فراهم می‌باشد.

http://animoshaver.ir