در این نوشتار به بیان نکات حقوقی مهمی درباره مرجع صدور حکم اعسار و مرجع رسیدگی به درخواست اعسار از پرداخت محکوم‌به می‌پردازیم.

اعسار چیست؟

اعسار به معنی تنگدستی و نداری، از ریشه عسر و به معنی سختی و نداشتن است و به عدم توانایی مالی یا عدم دسترسی به اموال و در تنگنای مالی بودن، اعسار گفته می شود.

در اصطلاح حقوقی کسی که به علت نداشتن دارایی کافی و یا در دسترس نداشتن اموالش (برای مثال در رهن بودن اموال)، قادر به پرداخت دیون و بدهی‌های های خود نباشند، معسر نامیده می‌شود.

هرگاه در جریان رسیدگی به پرونده‌های قضایی، طرف دعوا توانایی پرداخت هزینه دادرسی یا گرفتن وکیل و پرداخت حق الوکاله یا در صورت محکومیت توان پرداخت محکوم به را نداشته باشد می تواند درخواست اعسار نموده و در صورت اثبات ادعا از مزایای اعسار بهره‌مند شود.

اثبات اعسار

اصل بر معسر و تنگدستی مدعی اعسار ( مدیون) می‌باشد و خوانده دعوا باید دارا بودن مدیون را اثبات کند مگر اینکه وضع مالی گذشته مدیون، حاکی از دارا بودن مدیون باشد و یا ثابت شود او در گذشته به هر نحوی مالی داشته است. در این صورت برای اثبات اعسار، شهادت شهود به انضمام استشهادنامه کتبی شاهدین که در خصوص اعسار از هزینه دادرسی مدعی ملزم به معرفی ۲ شاهد و در اعسار از پرداخت محکوم به ملزم به معرفی ۴ شاهد است.

همچنین مطابق ماده ۸ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی؛ شخص مدعی اعسار( مدیون ) باید صورت کلیه اموال خود شامل تعداد یا مقدار و قیمت کلیه اموال منقول و غیر منقول رابه طور دقیق از جمله میزان وجوه نقدی که وی به هر عنوان نزد بانک ها و یا موسسات مالی و اعتباری ایرانی و خارجی دارد، به همراه مشخصات دقیق حساب های مذکور و هچنین کلیه اموالی که او به هر نحو نزد اشخاص ثالث دارد و کلیه مطالبات او از اشخاص ثالث و نیز فهرست نقل و انتقالات و هر نوع تغییر دیگر در اموال مذکور از زمان یکسال قبل از طرح دعوای اعسار به بعد را ضمیمه دادخواست اعسار خود کند.

نکته و ادامه نوشتار:

در بخش پرسش و پاسخ سامانه «آنی‌مشاور» صدها پرسش و پاسخ حقوقی کاربردی درباره حکم اعسا که مورد سوال شما عزیزان بوده و کارشناسان ما به آن پاسخ داده‌اند را آورده‌ایم و‌ چه بسا پاسخی برای پرسش خود در میان آنها پیدا کنید. امکان جستجو در بین پرسش و پاسخ‌ها را نیز دارید. برای مراجعه به بخش پرسش و پاسخ روی پیوند زیر بزنید:

https://animoshaver.ir/question

مرجع صدور حکم اعسار

به دعوی اعسار خارج از نوبت رسیدگی می شود و مرجع رسیدگی به آن نیز دادگاهی است که به دعوای اصلی رسیدگی می کند.

بنابراین دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را می بایست به مرجع صالح به رسیدگی به اصل دعوا تقدیم کرد که هم می توان با دعوای اصلی و هم در دادخواست جداگانه‌ای طرح نمود. و در تمامی مراحل دادرسی امکان درخواست اعسار وجود دارد. دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به را نیز می بایست به دادگاه صادرکننده حکم قطعی تقدیم نمود.

ادعای اعسار نسبت به دعاوی شورای حل اختلاف

ادعای اعسار از پرداخت محکوم به در صورتی که شورا نسبت به اصل دعوی رسیدگی کرده باشد قابل رسیدگی در شورا می باشد.

اگر در دعوایی که شورای حل اختلاف به آن رسیدگی کرده حکمی صادر شود و کسی که حکم علیه او صادر شده (محکوم علیه) ادعا کند توانایی پرداخت آنچه به آن محکوم شده است را ندارد (محکوم به)، باید به شورا درخواست بدهد که به موضوع اعسار او رسیدگی شود.

در نتیجه شورای حل اختلاف هم صلاحیت رسیدگی به اعسار را دارد.

مهلت درخواست اعسار از پرداخت محکوم به

دادخواست اعسار باید ظرف مدت ۱ ماه از تاریخ ابلاغ اجراییه به دادگاه تقدیم شود.

توجه داشته باشید تا زمانی که دادگاه به دادخواست اعسار تقدیمی از ناحیه مدعی اعسار(محکوم علیه) رسیدگی نکند و قطعی نشود دادگاه حکم جلب دادباخته (محکوم علیه) را صادر نمی کند.

مجازات ادعای اعسار به دروغ

در صورتی که مشخص شود مدعی اعسار لیست اموال خود را کامل اعلام ننموده و یا به دروغ اعلام نموده به  ۶ ماه حبس محکوم خواهد شد.

آیا حکم اعسار از محکوم‌به قابل اعتراض است؟

حکم رد یا قبولی اعسار قابل تجدید نظر می باشد ولی قابل رسیدگی در دیوان عالی کشور نیست.

مرجع تجدیدنظر خواهی از حکم اعسار صادره از دادگاه های عمومی نیز دادگاه تجدید نظر استان می باشد. که در مهلت های ۲۰ روزه و ۲ ماهه باید درخواست شود.

مرجع تجدیدنظر خواهی از حکم اعسار صادره از شورای حل اختلاف

آرای صادره از شورای حل اختلاف قابل تجدید نظر خواهی هستند. تجدیدنظرخواهی از رای شورای حل اختلاف، باید از طریق ثبت دادخواست و در مهلت قانونی باشد. این مهلت، برای افراد مقیم ایران، ۲۰ روز و برای مقیم خارج ایران، ۲ ماه از تاریخ ابلاغ رای است. مرجع صالح به رسیدگی به این اعتراض، دادگاه کیفری دو یا دادگاه عمومی واقع در حوزه قضایی شورا می باشد.

توصیه می کنیم نوشتار ویژگی های ادعای اعسار را نیز مطالعه بفرمایید.