تقسیم ارث توسط دادگاه

در مواردی که وراث بدون مراجعه به دادگاه نتوانند با توافق یکدیگر در خصوص تقسیم ارث خود تصمیم گیری کنند ناچار برای حل اختلاف در اینباره به دادگاه درخواست رسیدگی و صدور حکم به تقسیم ارث می دهند و در نهایت ملزم به اجرای حکم دادگاه و تقسیم ارث مطابق آن می شوند.

پس از دریافت دادخواست تقسیم ترکه توسط دادگاه پرونده مورد بررسی قرار گرفته و پس از احراز صحت درخواست و حقوق خواهان دادگاه همه وراث را به دادگاه دعوت می کند. معمولا در مراحل اولیه دادرسی، دادگاه تقسیم به تراضی را به ورثه توصیه می کند و در صورت عدم توافق به چگونگی تقسیم، دادگاه راساً اقدام به تقسیم می‌کند.

اگر اموال قابل تقسیم باشند دادگاه مطابق سهم الارث ها اموال را تقسیم می کند اما اگر اموال متوفی قابل تقسیم نباشد اموال مزبور به مزایده گذاشته می‌شود و پس از فروش، سهم هرکس از قیمت اموال داده می شود.

در این بخش به بیان نکات حقوقی در مورد حکم تقسیم ارث صادره توسط دادگاه می پردازیم و برای روشن شدن موضوع به تعریف حکم اعلامی و حکم تاسیسی یا اجرایی و اعلامی بودن یا اجرایی بودن حکم تقسیم ارث مطالبی را بیان می کنیم.

حکم اعلامی چیست؟

بر اساس اصول و قواعد رسیدگی به دعاوی ،دادگاه با توجه به خواسته خواهان به موضوع پرونده رسیدگی می کند و معمولاً وضعیت حقوقی جدیدی را ایجاد نمی نماید، بلکه وضعیتی که در گذشته وجود داشته را با توجه به دلایل و مدارک موجود، احراز و در قالب حکمی اعلام می نماید و آثار قانونی بر آن مترتب می شود. به چنین حکمی حکم اعلامی گفته می‌شود.

حکم تاسیسی یا اجرایی چیست؟

در برخی موارد دادگاه به موجب حکمی که صادر می کند وضعیت حقوقی جدیدی را بوجود می آورد که آثار حقوقی خاصی را به دنبال دارد، به چنین حکمی حکم تأسیسی یا اجرایی گفته می شود.

به عنوان مثال با صدور حکم ورشکستگی برای تاجر ورشکسته علاوه براینکه از تاریخ صدور این حکم شخص، ورشکسته محسوب می شود از این تاریخ به بعد آثار ورشکستگی نیز نسبت به او اعمال می گردد.

نکته و ادامه نوشتار:

در بخش پرسش و پاسخ سامانه «آنی‌مشاور» صدها پرسش و پاسخ حقوقی کاربردی مرتبط با این نوشتاردرباره سوال شما عزیزان بوده و کارشناسان ما به آن پاسخ داده‌اند را آورده‌ایم و‌ چه بسا پاسخی برای پرسش خود در میان آنها پیدا کنید. امکان جستجو در بین پرسش و پاسخ‌ها را نیز دارید. برای مراجعه به بخش پرسش و پاسخ روی پیوند زیر بزنید:

https://animoshaver.ir/question

در این بخش در خصوص اعلامی بودن و یا اجرایی بودن حکم به تقسیم ارث در پاسخ به سوال زیر به بیان نظرات حقوقی که در نشست قضایی قضات مطرح بوده و در سامانه نشست‌های قضایی مورد اشاره قرار گرفته می پردازیم.

نظر هیئت عالی قضات در مورد اعلامی بودن و یا اجرایی بودن حکم به تقسیم ارث

مستفاد از مقررات قانون امور حسبی از جمله مواد ۳۱۷ و ۳۲۲ آن قانون، در مواردی که امکان تقسیم اموال وجود دارد، اعم از این‌که مال قابل تقسیم باشد یا باید مابه‌التفاوتی پرداخت شود حکم به تقسیم، اعلامی است ولی اگر هر یک از ورثه از آن تمکین نکند مستلزم طرح دعوی الزام به تحویل مال مزبور به طرفیت متصرف مال خواهد بود.

اما در صورتی‌ که مال قابل تقسیم نباشد و به حکم دادگاه فروخته شود وجه ناشی از فروش اموال، بین ورثه تقسیم و از این حیث رأی، اجرایی تلقی خواهد شد.

نظر اکثریت قضات

تقسیم ترکه از جمله دعاوی غیرمالی و جهت تعیین حصه وراث است که پس از صدور حکم، مال از حالت اشاعه خارج و تثبیت مالکیت هر یک از وراث می شود. بنابراین، حالت اجرایی ندارد.

نتیجه گیری

حکم به تقسیم ارث در برخی موارد که در فوق توضیح داده شد اعلامی و در برخی موارد اجرایی محسوب می شود.

توصیه می کنیم نوشتار تقسیم ارث و ارتباط آن با انحصار وراثت را نیز مطالعه بفرمایید.