جرایم رایانه‌ای یا سایبری نوعی جرم علیه محرمانگی داده ها است که یکی از حوزه‌های پیچیده و در حال رشد در حقوق ایران می باشند در این نوشتار به بیان نکات حقوقی مربوط به جرایم رایانه ای و بررسی و مقابله با تخلفات اشخاص در فضای مجازی می‌پردازیم.

تعریف جرایم رایانه‌ای

به هر عمل غیرقانونی که با استفاده از سیستم‌های کامپیوتری یا شبکه‌های اینترنتی انجام شود جرایم رایانه ای گفته می‌شود. که عبارتند از هک ، سرقت اطلاعات ، انتشار محتواهای غیرقانونی و کلاهبرداری‌های اینترنتی.

مهم‌ترین مصادیق جرایم رایانه‌ای

دسترسی غیرمجاز:

ورود عمدی به سیستم‌های رایانه‌ای دیگران و دسترسی به داده ها بدون اجازه صاحب آن و بدون مجوز قانونی ، دسترسی غیرمجاز نامیده می شود.

دسترسی غیرمجاز رایانه ای جرمی است علیه محرمانگی و حریم محافظت شده اشخاص.

شنود غیرمجاز:

گوش دادن پنهانی یا همان شنود غیر مجاز و یا استراق سمع به مکالمات اشخاص و به طور کلی رهگیری اطلاعات در حال انتقال در شبکه ارتباطی،

تخریب و مختل کردن داده‌ها:

حذف یا تغییر غیرمجاز اطلاعات یا مختل کردن سیستم‌های دیگران.

سرقت اطلاعات:

سرقت اطلاعاتی مانند اطلاعات شخصی، بانکی یا تجاری اشخاص.

طبق قوانین جرایم رایانه ای سرقت رایانه ای ربودن غیرمجاز داده‌های متعلق به شخص دیگر است به‌نحوی‌که شخص به آن داده‌ها همچنان دسترسی داشته باشد یا آنکه به‌‌ طور کلی دسترسی به داده‌ها را نیز از دست بدهد.

کلاهبرداری رایانه‌ای:

کلاهبرداری رایانه ای با استفاده از ابزارهای رایانه ای و بسترهای دیجیتالی با فریب اشخاص و با هدف کسب مال یا اطلاعات به‌صورت غیرقانونی انجام می شود. به عبارتی سوءاستفاده مالی با استفاده از ابزارهای رایانه‌ای و در نهایت فریب دادن و بردن مال دیگری است.

انتشار محتوای مجرمانه:

شامل انتشار عکس ، فیلم یا هر نوع محتوای مستهجن، تهدیدآمیز یا توهین‌آمیز.

قوانین و مقررات مرتبط با جرایم رایانه ای

قوانین جرایم رایانه‌ای در قانون جرایم رایانه‌ای مصوب سال ۱۳۸۸ و برخی از مواد قانون مجازات اسلامی آمده است. این قوانین شامل:

تعریف جرایم رایانه‌ای ، مجازات‌های مربوطه ، حفظ حریم خصوصی افراد ، مسئولیت مدیران وب‌سایت‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی .

حریم خصوصی در فضای مجازی

براساس قانون، هرگونه دسترسی یا انتشار غیرمجاز اطلاعات شخصی کاربران (مانند تصاویر، پیام‌ها یا اطلاعات مالی) جرم محسوب می‌شود.

برابر اصل ۲۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران:

بازرسی و نرساندن نامه‌ها، ضبط و فاش کردن مکالمات تلفنی‏، افشای مخابرات تلگرافی و تلکس‏، سانسور، عدم مخابره و نرساندن آنها، استراق سمع و هر گونه تجسس ممنوع است مگر به حکم قانون.

مسئولیت کیفری و مدنی اشخاص

هکرها در صورت ورود غیرمجاز به سیستم‌ها یا دسترسی به اطلاعات محرمانه، محکوم به مجازات کیفری خواهند شد.

کاربران ناآگاه نیز حتی در صورتی که کاربر به‌طور غیرعمد مرتکب جرمی شود، ممکن است مسئول شناخته شود.

صاحبان سایت‌ها در صورت میزبانی یا نشر محتوای مجرمانه، مسئولیت حقوقی خواهند داشت.

راه‌های پیشگیری از جرایم رایانه‌ای

مهمترین موضوعی که مردم باید به آن توجه کنند اینست که راه های پیشگیری از جرایم رایانه ای را یاد بگیرند و به نکات حقوقی کاربردی که آنی مشاور جهت آگاهی اشخاص یادآوری می کند دقت کنند.

1. استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی و به‌روز.
2. تغییر دوره‌ای رمزهای عبور و استفاده از رمزهای قوی.
3. عدم اشتراک‌گذاری اطلاعات حساس در اینترنت.
4. آگاهی از قوانین مربوط به استفاده از فضای مجازی.

مراجع رسیدگی به جرایم رایانه‌ای

پلیس فتا:

مسئولیت رسیدگی به جرایم سایبری در ایران با پلیس فتاست..

دادسرای جرایم رایانه‌ای:

مرجع قضایی تخصصی برای پیگیری این نوع جرایم نیز دادسرای جرایم رایانه ای می باشد.

در صورت وقوع جرم رایانه‌ای، فراموش نکنید که مشاوره با وکیل متخصص در این حوزه و مراجعه به مراجع قضایی، بسیار مهم است.