خلع ید چیست؟

زمانی ‌که شخصی بطور غیرقانونی ملک دیگری را تصرف کرده باشد دعوایی که از طرف مالک به منظور خارج کردن مال غیر منقولش علیه متصرف مال مزبور طرح می شود دعوای خلع ید نامیده می‌شود.

این دعوا در خصوص اموال غیر منقول مثل خانه، زمین و باغ طرح می شود و در مورد اموال منقول مانند خودرو مصداقی ندارد.

بر اساس ماده ۳۰۸ قانون مدنی «غصب استیلا بر حق غیر است به نحو عدوان» پس قانون گذار این تصرف را غاصبانه تلقی کرده و به مالک حق داده با ارائه دادخواست خلع ید به مرجع قضائی درخواست اخراج متصرف از ملک خویش را بنماید.

خلع ید در ملک مشاع

ملک مشاع میان دو یا چند نفر مشترک بوده و حق مالکیت هر شریک منتشر در تمام اجزای ملک است. یعنی مالکین مشاعی در تمام ذرات ملک مشاع با یکدیگر شریک هستند پس هیچ قسمتی از ملک مشاع وجود ندارد که متعلق به تمام شرکا نباشد.

تصرف هر شریک در ملک مشاع نیاز به اذن و رضایت سایر شرکا دارد و هیچ یک از مالکین مشاعی بدون اذن و رضایت سایر شرکا حق تصرف در ملک مزبور را ندارند.

در بعضی موارد ممکن است یک مال چند مالک داشته باشد به این صورت که مالی به چند نفر به ارث رسیده باشد و یا مالی توسط چند نفر خریداری شود. در این صورت مقررات املاک مشاعی در روابط آنها حاکم است.

اگر مالکان مشاعی در خصوص تصرف در ملک مشترک با هم به توافق نرسند و یکی یا بعضی از شرکا، تصرفی برخلاف خواست و رضایت سایر مالکان در ملک داشته باشد در این صورت هر یک از مالکان می تواند علیه او و تصرف غیر مجازش در مراجع قضایی طرح دعوا نماید.

دعوای خلع ید مشاعی

دعوای خلع ید مشاعی عبارت از این است که یکی از مالکان مشاعی بدون رضایت دیگران ملک مشترک را در تصرف خود نگاه داشته و با اخطار دیگران مبنی بر عدم رضایت به وضع ید به اقدام خود ادامه دهد. در این صورت دادگاه براساس درخواست خواهان مبنی بر رفع تصرف ، حکم به فروش یا تقسیم مال می دهد.

یک نکته و ادامه نوشتار:

در بخش پرسش و پاسخ سامانه «آنی‌مشاور» صدها پرسش و پاسخ حقوقی کاربردی مرتبط با این نوشتاردرباره سوال شما عزیزان بوده و کارشناسان ما به آن پاسخ داده‌اند را آورده‌ایم و‌ چه بسا پاسخی برای پرسش خود در میان آنها پیدا کنید. امکان جستجو در بین پرسش و پاسخ‌ها را نیز دارید.

برای مراجعه به بخش پرسش و پاسخ روی پیوند زیر بزنید:

https://animoshaver.ir/questio

در این بخش در خصوص اجرای خلع ید در ملک مشاع  در پاسخ به سوال زیر به بیان نظرات حقوقی که در نشست قضایی قضات مطرح بوده و در سامانه نشست‌های قضایی مورد اشاره قرار گرفته می پردازیم.

در فرضی که حکم خلع ید از ملک مشاع علیه یکی از مالکین ملک مشاع صادرشده و از طرف دیگر محکوم علیه تقاضای اعمال حکم خلع ید صادره علیه شریک دیگری که جزء محکوم علیهم نبوده داشته باشد،تکلیف واحد اجرای احکام در خصوص این درخواست چه بوده آیا باید حکم خلع ید را در خصوص این شریک نیز اعمال نمود یا خیر؟

نظر هیئت عالی قضات در مورد دعوای خلع ید

با توجه به اینکه آثار احکام قطعی قابل اجراء، نسبی است، بنابراین صرفاً نسبت به دادباخته (محکوم علیه) و قائم مقام او قابلیت اجرایی دارد، اگرچه مالک مشاعی باشد.

و منظور از عبارت "از تمام ملک مشاع خلع ید می شود" این است که تمام ملک از ید دادباخته (محکوم علیه) حتی اگر مالک مشاعی باشد خلع ید می شود. لیکن در اختیار دادبرده ای (محکوم له) که مالکیت مشاعی دارد گذاشته نمی شود.

بنابراین تصرفات مالکین مشاعی مطابق مقررات ناظر بر املاک مشاعی است. به این صورت که اگر شریک دیگری غیر از طرفین دعوا وجود داشته باشد تحویل ملک متنازع‌فیه منوط به اجازه سایر شرکای ملک مشاعی می باشد و شریک دادبرده (محکوم له) در دعوا با وجود صدور رای به نفع او نمی تواند در ملک تصرف کند و ادامه تصرفات در ملک مشاع باید با توافق کلیه مالکین باشد.

نتیجه گیری

در نتیجه در صورت صدور حکم مبنی بر خلع ید یکی از مالکان مشاعی، تمام مال مشاع از تصرف او خارج می شود و حکم تنها در خصوص او اجرا خواهد شد و اگر این شخص ادعای تصرف غیرقانونی شریک مشاعی دیگری را داشته باشد می تواند علیه او دعوای دیگری طرح نماید.

توجه داشته باشید که احکام دادگاهها تنها در خصوص طرفین دعوی قابلیت استناد و اجرا دارد (اصل نسبی بودن احکام) بدین معنی که نمی توان رأی دادگاه را نسبت به شخصی که در دادرسی منتهی به صدور رأی شرکت نکرده اعمال نمود لذا حکم خلع ید نسبت به شریک مال مشاع که حکم خلع ید علیه وی صادر نشده است قابلیت اجرایی ندارد.

توصیه می کنیم نوشتار طرف دعوا در دادخواست خلع ید ملک مشاع را نیز مطالعه بفرمایید.