تهاتر چیست و چه شرایطی دارد؟

تهاتر در لغت به معنای تبادل کالا، همدیگر را تکذیب کردن، مساوات و برابر شدن است و در اصطلاح حقوقی یعنی برطرف شدن دو دین متقابل (وجه نقد یا اشیای مثلی) تا اندازه ای که با هم برابری کنند بین دو شخص.

در تهاتر حتماً باید موضوع دو تعهد یکی باشد مثلاً ۱۰ کیلو برنج در برابر ۵۰ کیلو گندم به دلیل هم جنس نبودن دو دین تهاتر نمی شود.

تهاتر در قانون مدنی

در قانون مدنی تهاتر به عنوان یکی از اسباب سقوط تعهدات معرفی شده است.

ماده۲۹۵ ق.م. در بیان مفهوم و اثر تهاتر مقرر داشته: به محض اینکه دو نفر در مقابل یکدیگر در آن واحد مدیون شدند هر دو دین تا اندازه ای که با هم معادله می نماید به طور تهاتر برطرف شده و طرفین به مقدار آن در مقابل یکدیگر بری می شوند. بنابراین تهاتر یک واقعه حقوقی است.

تهاتر قهری است یا اختیاری؟

تهاتر بر مبنای عقل و قانون قرارداد نیست یک واقعه حقوقی است که در آن اراده طرفین نقشی ندارد.

آیا تهاتر قراردادی اصطلاح صحیحی است؟

گاهی حرف از تهاتر قراردادی می شود این بدان معنا نیست که تهاتر یک قرارداد مبتنی بر اراده طرفین است بلکه به این معناست که تهاتر در نتیجه یک قرارداد حاصل می شود مثلاً در نتیجه یک قرارداد فردی به طرف دیگری قرار داد که قبلاً طلبی به او داشته بدهکار می شود در این صورت طرفین در نتیجه قرارداد مدیون هم می گردند که میان آنها تهاتر ایجاد می شود حتی در مواردی که طرفین دعوای مطالبه وجه را در دادگاه طرح می کنند ممکن است به حکم قاضی میان آنها تهاتر قهری اعلام شود این نوع تهاتر نیز ارادی نبوده بلکه برمبنای حکم دادگاه بر طرفین تحمیل می‌شود پس تهاتر قضایی هم یک نوع تهاتر قهری است.

توجه داشته باشید که حتی اگر دو دین موجل باشند یعنی سررسید آنها یکی نباشد با توافق طرفین ممکن است میان آنها تهاتر ایجاد شود به این نوع تهاتر هم تهاتر قراردادی می گویند.

پس اگر دو دین موجل باشند و تاریخ سررسید آنها متفاوت باشد اگر میان مدیونها توافقی برای تهاتر حاصل نشود کسی که تاریخ سر رسید بدهی او مقدم است ملزم به پرداخت بدهی خود می باشد و نمی‌تواند به استناد تهاتر از عمل به تعهدش خودداری کند.

شرایط تهاتر

گفتیم که از نظر حقوقی تهاتر به معنای اجرای دو تعهد در مقابل هم است مهمترین شرط تحقق تهاتر مسلم بودن دو دین و معلوم بودن دو دین می‌باشد در زیر به بیان سایر شرایط تحقق تهاتر می پردازیم.

۱- طلبکار و بدهکار شدن دو شخص در برابر هم.

مثلاً یک نفر نمی‌تواند در دعوای مطالبه وجه به دین برادر طرف دعوا به تهاتر استناد کند.

۲- اتحاد جنس دو دین.

مثلاً کسی که به دیگری وجهی به ریال بدهکار باشد نمی‌تواند در مقابل بدهی خود به طلب خود از شخص که به دلار می باشد به تهاتر استناد کند.

۳- کلی بودن دو دین.

برای تحقق تهاتر حتماً باید هر دو دین کلی باشند.

مثلاً کسی نمی‌تواند در مقابل طلب خود که یک خودرو است و به طرف دیگر مبلغ خاصی بدهکار است به تهاتر استناد کند.

۴- اتحاد زمان و مکان مطالبه دو دین.

مثلاً کسی که سررسید طلب او یک ماه دیگر است و خودش مبلغی را در زمان حال به طرف دیگر بدهکار شده نمی‌تواند به استناد تهاتر از دادن بدهی خود خودداری کند.

مبنای تهاتر چیست؟

مبنای تهاتر عقل انسان است بدیهی است اگر دو نفر مقداری پول به هم بدهکار باشند دیگر لازم نیست هر کدام بدهی خود را به طرف دیگر پرداخت کنند بلکه به مقدار تساوی ،بدهی و طلب با هم تهاتر شده و ساقط می شوند.

انواع تهاتر

تهاتر قهری: بدون تراضی طرفین حاصل می شود و به حکم قانون در صورت بدهکار و طلبکار شدن دو شخص، با وجود شرایط خاص تهاتر، دین آن ها در مقابل هم ساقط می شود.

تهاتر قراردادی: در مواردی هم که دو دین شرایط تهاتر قهری را نداشته باشند طرفین می توانند با توافق هم بین طلب و بدهی یکدیگر تهاتر کنند.

تهاتر قضایی: در تهاتر قضایی بین طرفین در خصوص دیونی که به هم دارند اختلاف است پس از طرح دعوا و در روند رسیدگی قضایی، میزان و نحوه پرداخت آنها اثبات و تعیین می شود و به حکم قاضی، دیون احراز و شرایط تهاتر حاصل و تهاتر اعلام می گردد.

فایده تهاتر چیست؟

مهمترین فایده تهاتر، تادیه دو دین بدون پرداخت مکرر توسط مدیون ها و بدون صرف زمان و هزینه اضافی برای آنهاست.

توصیه می شود در صورتی که به کسی بدهکار هستید و از او طلبی دارید قبل از هر اقدامی با یک مشاور حقوقی متخصص در این حوزه مشورت نمایید تا از وجود شرایط تهاتر میان طلب و بدهی خود اطمینان حاصل کنید و بدون صرف زمان و هزینه اضافی در دادگاه ها برای طرح دعوا، با شخص مقابل خود تهاتر کنید.

برای ارتباط با مشاوران حقوقی و وکلای متخصص ایران کافیست اپلیکیشن مشاوره حقوقی آنی مشاور را دانلود و نصب کنید.